Month: July 2023

तो इंग्लिश संघात येऊन जेमतेम एक वर्षच झालं होतं. क्रिकेटचं बाळकडू अगदी लहानपणापासून मिळालेलं. २००७ साली पहिल्या वाहिल्या टी-२० विश्वचषकात स्वारी खेळत होती. भारताविरुद्धच्या सामन्यात १९व्या षटकाच्या आधी युवराज सिंग आणि अँड्र्यू फ्लिन्टॉफ यांच्यात काही वादावादी झाली आणि त्याचं सारं उट्ट युवराजने त्या षटकात काढलं. सहा चेंडूत सहा षटकार मारत युवराजने त्या गोलंदाजांची पिसं काढली होती. त्याच्या जागी इतर कोणताही गोलंदाज कदाचित पूर्णपणे खचला असता, पण तो उभा राहिला. झालेली गोष्ट विसरून त्याने क्रिकेटच्या तीनही फॉरमॅट्स मध्ये आपलं स्थान पक्कं केलं. गेली सुमारे १६-१७ वर्षे क्रिकेट खेळणाऱ्या स्टुअर्ट ब्रॉडने अखेरीस आपली निवृत्ती जाहीर केली. १६५ कसोटी, १२१ एकदिवसीय सामने आणि ५६ आंतरराष्ट्रीय टी-२० सामने खेळणारा ब्रॉड गेल्या १० वर्षातील इंग्लंड संघाचा प्रमुख गोलंदाज होता. या तीनही फॉरमॅट्समध्ये मिळून सुमारे ८५० बळी घेणे हे निश्चितच साधे काम नाही. 

स्टुअर्टच्या घरातच क्रिकेट होतं. वडील ख्रिस ब्रॉड उत्तम क्रिकेट खेळायचे. ते जवळजवळ १५-१६ वर्षे इंग्लिश काउंटी मध्ये खेळले. सुमारे ४-५ वर्षे त्यांनी इंग्लंडसाठी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मध्ये प्रतिनिधित्व केलं. ख्रिस सलामीचे फलंदाज तर मुलाने – स्टुअर्टने वेगवान गोलंदाजीचा मार्ग पत्करला. खरं तर सुरुवातीला त्याने देखील फलंदाज होण्याचं ठरवलं होतं. शालेय जीवनात तो चांगली फलंदाजी करत असे देखील, पण साधारण वयाच्या सतराव्या वर्षी त्याने वेगवान गोलंदाजीला जास्त जवळ केलं. शाळेत तो क्रिकेट बरोबरच हॉकी देखील खेळत असे. आणि विशेष म्हणजे तो हॉकी संघात गोलकीपर होता. अगदी इंग्लिश हॉकी संघाच्या निवड चाचणीला देखील साहेब गेले होते. पण त्या तरुण वयात क्रिकेटकडे पावले वळली ती कायमचीच. त्या काळात इंग्लिश क्रिकेट एका संक्रमणातून जात होतं. (ते कधी नसतात… इंग्लिश क्रिकेट मध्ये सदैव काहीतरी उहापोह सुरूच असते…पण तो वेगळा विषय.) इंग्लंडमध्ये, प्रामुख्याने युवा वर्गात क्रिकेटची क्रेझ कमी होत होती. संपूर्ण इंग्लंड फुटबॉलने झपाटलंच होतं. अशावेळी तो काउंटी क्रिकेट खेळायला लिसेस्टरशायर कडून मैदानावर उतरला. इंग्लंडमध्ये काही वर्षांपूर्वीच टी-२० क्रिकेटची सुरुवात झाली होती. टी-२०, नंतर लिस्ट ए (एकदिवसीय सामने) करत करत पुढे तो ४ दिवसांचे सामने (फर्स्ट क्लास) खेळू लागला. उत्तम वेग, अचूक टप्पा आणि चांगली लाईन अँड लेंग्थ हे त्याच्या गोलंदाजीचं वैशिट्य म्हणता येईल. काउंटी क्रिकेटमधला त्याची कामगिरी बघून २००६ मध्ये त्याला इंग्लिश संघात खेळण्याची संधी मिळाली. 

ऑगस्ट २००६ मध्ये त्याने इंग्लंडसाठी टी-२० आणि एकदिवसीय क्रिकेटमध्ये पदार्पण केलं. पहिल्याच टी-२० सामन्यात त्याने आपली छाप सोडली होती. आपल्या दुसऱ्याच षटकात त्याने शोएब मलिकला पायचीत केलं आणि पुढच्याच चेंडूवर एका अप्रतिम बाउन्सरवर युनूस खानला यष्टिरक्षकाद्वारे झेलबाद. आपल्या पहिल्याच सामन्यात तो हॅट्ट्रिकवर होता. ती मिळाली नाही, पण स्टुअर्ट ब्रॉडने आपलं पदार्पण गाजवलं होतं. पुढे दोनच दिवसांनी तो पाकिस्तान विरुद्धच आपला पहिला एकदिवसीय सामना खेळला. त्या मालिकेत त्याची कामगिरी तशी यथातथाच होती. ५ सामन्यात ५ बळी, त्यात साऊथहॅम्प्टन मधील सामन्यात ५७ धावांत ३ बळी. स्टुअर्ट ब्रॉडचा इंग्लंडसाठी आंतर्राष्ट्रीय क्रिकेटचा प्रवास सुरु झाला होता. २००७ मध्ये त्याला कसोटी खेळायची संधी मिळाली. श्रीलंकेविरुद्ध कोलंबोमध्ये त्याने कसोटीत पदार्पण केले. त्या सामन्यात त्याने एक बळी मिळवला होता. २००८ पासून तो अव्याहतपणे इंग्लंडसाठी कसोटी खेळतोच आहे. ऑस्ट्रेलिया, न्यूझीलंड, दक्षिण आफ्रिका, भारत, पाकिस्तान, वेस्टइंडीज, श्रीलंका… बहुतेक सर्वच संघांविरुद्ध – इंग्लिश खेळपट्ट्यांवर आणि बाहेरही, त्याने चांगली कामगिरी केली आहे.

तो संघात आला तेंव्हा इंग्लंडकडे डॅरेन गॉफ, स्टिव्ह हार्मिसन, ख्रिस ट्रेमलेट सारखे गोलंदाज होते. प्रत्येकाची शैली निराळी, प्रत्येकाचा प्रभाव वेगळा. पण त्याही स्थितीत त्याने स्वतःचे स्थान निर्माण केले. पुढे दोन चार वर्षातच या गोलंदाजांनी आपली निवृत्ती जाहीर केली, आणि खऱ्या अर्थाने ब्रॉडकडे इंग्लिश गोलंदाजीची सूत्रे आली. जोडीला आणखी एक भिडू होताच. जेम्स अँडरसन, partner in crime. २०१०-११ नंतर दोघांनी खऱ्या अर्थाने क्रिकेट गाजवायला सुरुवात केली. वेगवान गोलंदाज कायमच जोडीने शिकार करतात. अँडरसन-ब्रॉड देखील काही वेगळे नव्हते. जगातल्या प्रत्येक खेळपट्टीवर दोघेजण दहशत म्हणूनच वावरत होते. इंग्लिश खेळपट्टीवर आणि हवामानात त्यांची जोडी जास्तच खुलायची. दोघेही आक्रमक गोलंदाज. फलंदाज चूक करण्याची वाट न पाहता, आपली चाल रचून त्याला बाद करण्यात दोघांचाही हातखंडा. अचूक टप्पा आणि स्विंग हे दोघांचंही अस्त्र. पण इतकं सगळं असूनही दोघेही वेगळे होते. अँडरसन आणि ब्रॉड, दोघेही एकत्र तब्बल १३८ कसोटी सामने खेळले आहेत, आणि दोघांनी मिळून थोड्या थोडक्या नाही तर ५४० च्या आसपास बळी टिपले आहेत. बरं, हे दोघे खेळत असतानाच जगभर उत्तमोत्तम फलंदाज होतेच. मायकल क्लार्क, स्टीव्ह स्मिथ, डेव्हिड वॉर्नर, हाशिम अमला, विराट कोहली, बाबर आझम, केन विलियम्सन सारखे अनेक फलंदाज क्रिकेट जगतावर राज्य करत होते. अशावेळी या दोन गोलंदाजांनी आपला दरारा कायम ठेवला होता. 

स्टुअर्ट ब्रॉडने २०१५-१६ नंतर एकदिवसीय आणि टी-२० क्रिकेटमधून निवृत्ती घेतली आणि कसोटी क्रिकेटवर लक्ष केंद्रित केलं. गेली ७-८ वर्षे तो अव्याहतपणे इंग्लिश कसोटी संघाची धुरा आपल्या खांद्यावर वाहत आहे. इंग्लंडच्या कोणत्याही क्रिकेटपटूंचा ऍशेस (इंग्लंड विरुद्ध ऑस्ट्रेलिया) मालिका जीव की प्राण. ब्रॉड देखील काही वेगळा नाही. या दोन देशांमधलं द्वंद्व काही वेगळंच आहे. ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध तब्बल ४० कसोटी सामन्यात तो खेळला, आणि एकूण १५० पेक्षा जास्त बळी त्याने मिळवले. कोणत्याही खेळाडूला, खास करून वेगवान गोलंदाजाला हेवा वाटावा असे हे रेकॉर्डस्. प्रत्येक ऍशेस मालिकेत त्याने उत्तम कामगिरी केली. इंग्लिश खेळपट्टी असो किंवा ऑस्ट्रेलियन, ब्रॉड कायमच प्रभावी ठरला. २०१५ च्या नॉटींगहॅम कसोटीत त्याने कमाल केली. बलाढ्य ऑस्ट्रेलियन फलंदाजीला त्याने गुढगे टेकायला लावले होते. केवळ ९ षटकात १५ धावांच्या मोबदल्यात त्याने ८ फलंदाज बाद केले. त्या ऑस्ट्रेलियन संघात दादा फलंदाज होते, पण एकाचेही काही चालले नाही. त्यादिवशी ब्रॉड चांगलाच फॉर्मात होता. ही त्याची कसोटी क्रिकेटमधील सर्वोत्कृष्ट कामगिरी. ब्रॉडने कदाचित खोऱ्याने फलंदाज नसतील बाद केले, पण तो कायम बळी मिळवत असे. सुसंगतता आणि प्रभाव हे त्याच्या गोलंदाजीची वैशिष्ट्य म्हणता येईल. 

एकूणच २०१० हे दशक स्टुअर्ट ब्रॉडने गाजवले असे नक्की म्हणता येईल. अजून एक महत्वाचा रेकॉर्ड म्हणजे त्याने पाकिस्तान विरुद्ध एक तडाखेबंद शतक केलं होतं. २०१० साली लॉर्ड्सवर १६९ धावा करताना त्याने तब्बल १८ चौकार आणि १ षटकार मारले होते. विशेष म्हणजे त्याने हे शतक नवव्या क्रमांकावर फलंदाजी करताना केलं होतं. याव्यतिरिक्त त्याने अनेकदा अर्धशतकी खेळी करून इंग्लिश फलंदाजीला आधार दिला आहे. अर्थात तो कायम ओळखला जाईल ते त्याच्या गोलंदाजीसाठीच. स्टुअर्ट ब्रॉड-जेम्स अँडरसन ही जोडी इंग्लिश आणि आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये देखील कायमच लक्षात राहील. या मालिकेनंतर बहुतेक दोघेही निवृत्त होतील, पण ६०० बळी मिळवणारे हे दोघेही गोलंदाज कायमच विशेष असतील. २००७ साली युवराजने सहा षटकार मारल्यानंतर हा कमबॅक करणं सोपी गोष्ट नाही. एखादा गोलंदाज त्या ओझ्यानेच दबला असता, पण स्टुअर्ट ब्रॉड सारखा खेळाडू ते करू शकला यातच त्याचा ग्रेटनेस दिसून येतो. एकूणच स्टुअर्ट ब्रॉडने क्रिकेट रसिकांना खूप काही दिलं आहे. थँक यु स्टुअर्ट, निवृत्तीनंतरचे तुझे आयुष्य आनंदी असो. Happy Retirement.

दिवस होता ३१ ऑगस्ट १९६८, स्थळ स्वानसी (इंग्लंड). इंग्लिश काउंटी क्रिकेटमध्ये नॉटिंगहॅमशायर विरुद्ध ग्लॅमॉर्गन सामना सुरु होता. फलंदाजी करणारा खेळाडू त्या दिवशी भलत्याच मूडमध्ये होता. अशावेळी ग्लॅमॉर्गनचा गोलंदाज माल्कम नॅश गोलंदाजी करायला आला, आणि फलंदाजाने त्या षटकातले सहाही चेंडू सीमारेषेबाहेर भिरकावले. त्या षटकात सहा षटकार मारले गेले होते. क्रिकेटच्या इतिहासात हे पहिल्यांदाच घडत होतं. पहिल्यांदाच फर्स्ट क्लास क्रिकेटमध्ये एका षटकात सहा षटकार मारले जात होते. एका शतकात सर्वाधिक धावा करण्याचा विक्रम देखील त्या वेळी मोडला गेला होता. त्या फलंदाजाने तडाखेबंद फलंदाजी करताना समोरच्या संघाला अगदी नामोहरम करून टाकलं होतं. तो प्रसिद्ध होता त्याच शैलीसाठी. काही वर्षांपूर्वी त्याने कसोटी क्रिकेटमध्ये ३६५ धावांची खेळी केली होती, तो देखील विश्वविक्रमच होता. जगभरातले क्रिकेटप्रेमी त्या फलंदाजाच्या जणू प्रेमातच होते. तो खेळाडू कोण हे क्रिकेटप्रेमींना सांगायची खचितच आवश्यकता नाही. सर गारफिल्ड उर्फ गॅरी सोबर्स हे नाव क्रिकेट रसिकांच्या मनामनात आहे. दोनच दिवसांपूर्वी सर गॅरी सोबर्स यांनी वयाची ८७ वर्षे पूर्ण केली आहेत. २८ जुलै १९३६ रोजी बार्बाडोसमध्ये जन्मलेला हा अवलिया क्रिकेटच्या दुनियेतील सर्वोत्कृष्ट अष्टपैलू खेळाडू आहे.

१९५४ ते १९७४ या तब्बल २० वर्षांच्या काळात सोबर्स आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळले. या दोन दशकात त्यांनी क्रिकेट गाजवलं असं म्हटलं तर वावगं ठरणार नाही. ९३ कसोटी, ८००० पेक्षा अधिक धावा, ५७-५८ ची सरासरी, २६ शतकं, २३५ बळी आणि १०९ झेल ही त्यांची कामगिरी ते किती महान खेळाडू होते हे सांगण्यासाठी पुरेशी आहे. याच कालावधीत ते जगभरदेखील खेळले (मुख्यतः इंग्लिश काउंटी आणि ऑस्ट्रेलियन क्रिकेटमध्ये), आणि फर्स्ट क्लास क्रिकेटमध्ये त्यांनी ३८३ सामन्यात २८००० पेक्षा जास्त धावा ( ८६ शतके ) आणि १०४३ बळी मिळवले. आजच्या घडीला हे नंबर्स हिमालयासारखे वाटतात पण गॅरी सोबर्स हा मनुष्य प्रचंड अभिमानाने हे सगळं स्वतःच्या छातीवर घेऊन मिरवतो. 

बार्बाडोस मधल्या ब्रिजटाऊन येथे त्यांचा जन्म झाला. वयाच्या पाचव्या-सहाव्या वर्षीच वडिलांचं छत्र हरपलं होतं. पुढील पालनपोषण देखील आईनेच केलं. घरात ६ भावंडं. त्या कालच्या कॅरेबियन परंपरेला जागून ही सगळीच भावंडं वेगवेगळ्या खेळांत पुढे येत होती. लहानग्या गॅरीला रस होता क्रिकेट, फुटबॉल आणि बास्केटबॉल मध्ये. तीनही खेळात तो प्राविण्य मिळवत होता, पण कुठेतरी एका खेळात पुढे जाणं आवश्यक होतं. अशावेळी त्याचा मोठा भाऊ जेराल्ड मदतीला आला. जेराल्डच्या पुढाकाराने गॅरीने क्रिकेटमध्ये लक्ष घालायला सुरुवात केली. आधी शालेय क्रिकेट, मग क्लब साठी खेळत लहानगा गॅरी मोठा होत होता. वयाच्या १६ व्या वर्षी त्याने बार्बाडोस बेटांसाठी पहिला सामना खेळला. पुढे २ वर्षात त्याची निवड वेस्टइंडीजच्या संघात झाली देखील. १९५४ मध्ये इंग्लंड विरुद्ध किंग्सटन येथील सामन्यासाठी सोबर्स पहिल्यांदा खेळला तो डावखुरा गोलंदाज म्हणून. इंग्लंडच्या पहिल्या डावात त्याने ४ बळी मिळवून आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये आगमन केलं होतं. पुढच्या ऑस्ट्रेलिया विरुद्धच्या मालिकेत देखील त्याला गोलंदाज म्हणूनच खेळवण्यात आलं. पण एका कसोटीमध्ये वेस्टइंडीज कर्णधार आणि सलामीचा फलंदाज जेफ स्टोलमायर खेळणार नव्हता, त्यावेळी सोबर्सला सलामीला पाठवलं गेलं. त्या डावात त्याने ४३च धावा केल्या, पण आपल्या फलंदाजीची छाप सोडली हे नक्की. सोबर्स म्हणतो, “त्यावेळी त्यांना सलामीची दुसरा फलंदाज पाठवायचा नव्हताच बहुतेक, मला बळीचा बकरा म्हणून पाठवलं गेलं, पण तीच माझ्यासाठी संधी होती.” पुढे न्यूझीलंड, इंग्लंड दौऱ्यावर त्याची वर्णी लागली. हळूहळू वेस्टइंडीज संघात त्याचा जम बसू लागला होता, पण मुख्यतः एक गोलंदाज म्हणून. त्याची फलंदाजी बरी होत होती, पण चांगली सुरुवात करून देखील मोठी धावसंख्या उभारायला तो अपयशी ठरत होता. १९५८ ची पाकिस्तान विरुद्धची किंगस्टनची कसोटी त्याच्यासाठी एक वरदान ठरली. त्या कसोटीत सोबर्स तिसऱ्या क्रमांकावर फलंदाजीला गेला, आणि त्याने तब्बल ३६५ धावांची खेळी केली. कसोटी क्रिकेटमधला तो विक्रम होता. या खेळीनंतर सोबर्सने मागे वळून कधी बघितलंच नाही. वेस्टइंडीज, इंग्लंड, ऑस्ट्रेलिया, न्यूझीलंड, भारत, पाकिस्तान… कोणत्याही देशातलं कोणतंही मैदान असो, सोबर्सची बॅट कायमच बोलत राहिली. मग इंग्लंड विरुद्ध ब्रिजटाऊन कसोटीमध्ये केलेले २२६ असो, भारताविरुद्ध १९५८ मध्ये पाठोपाठ केलेली २ शतके असो (मुंबई १४२ आणि कानपूर १९८) किंवा टाय टेस्ट मध्ये ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध केलेली १३२ ची खेळी असो, सोबर्सची बॅट कायमच बोलत राहिली. 

गॅरी सोबर्स या माणसाने क्रिकेटचं मैदान अक्षरशः गाजवलं. इंग्लंड आणि ऑस्ट्रेलियात देखील तो चमकत होताच. इंग्लिश काउंटी मध्ये त्याच्या अनेक खेळींनी क्रिकेट रसिकांना तृप्त केलं होतं. १९६३ मध्ये त्याची विस्डेन तर्फे ‘क्रिकेटर ऑफ द इयर’ म्हणून निवड झाली. पुढे वेस्टइंडीज संघाचे नेतृत्व देखील त्याच्याकडे आलं. १९६५ ते १९७४ या काळात तो वेस्टइंडीजचा कर्णधार होता, आणि त्याने ती जबाबदारी देखील समर्थपणे पेलली. त्याच काळात इंग्लिश काउंटी मध्ये एकदिवसीय सामान्यांचं पेव फुटलं होतं. सोबर्स तिथेदेखील चमकत होताच. इंग्लिश काउंटी मधली ७-८ वर्षे तो नॉटिंगहॅमशायर साठी खेळला. त्याआधी २ वर्षे तो दक्षिण ऑस्ट्रेलिया संघासाठी देखील त्याने मैदानावर पाऊल ठेवले. एकूणच जगभर तो क्रिकेट खेळत होताच. वेस्टइंडीज क्रिकेटचा त्याकाळचा दर्जा वेगळाच होता. वेस्टइंडीजच्या ३ डब्ल्यू (वीक्स, वॉरेल आणि वॉलकॉट) पासून सुरु झालेला तो प्रवास सोबर्सने कायमच पुढे नेला. पुढे तीच धुरा त्याने क्लाईव्ह लॉइडकडे सोपवली. 

सोबर्स मैदानावर जितका चमकला तितकाच तो बाहेर देखील. इतर कॅरिबियन खेळाडूंप्रमाणेच तो कायमच रम आणि रमा यांच्या सहवासात रमला, आणि त्याने त्यापासून कधी पळ देखील काढला नाही. १९६७-६८ च्या सुमारास त्याचे भारतीय अभिनेत्री अंजु महेंद्रू बरोबर सूत जुळले. ते प्रकरण अजूनही चवीने चघळले जाते. सोबर्स सारखा खेळाडू ललनांच्या सानिध्यात रमला नसता तरच नवल होते. कॅरेबियन प्रवृत्ती, ती हवा या खुल्या वातावरणात सोबर्स सारखा खेळाडू आपल्याच धुंदीत होता. सोबर्सने ठरवले असते तर बार्बाडोसचा पंतप्रधान देखील झाला असता, पण त्याने क्रिकेटलाच आपलं आयुष्य वाहून घेतलं होतं. निवृत्तीनंतर देखील तो क्रिकेटशी संलग्न होताच. १९८१-८२ सुमारास त्याने श्रीलंकेसाठी क्रिकेट कोच म्हणून काम बघितलं होतं. श्रीलंका क्रिकेट समृद्ध करण्यातदेखील त्याचा मोठा वाटा होता. इतर कॅरेबियन खेळाडूंप्रमाणे सोबर्स देखील आपल्याच अटींवर जगला, पुढे गेला. आज वेस्टइंडीज क्रिकेटची अवस्था वाईट आहे, ती बघून त्याला देखील नक्कीच वाईट वाटत असेल. वेस्टइंडीज क्रिकेटचा सुवर्णकाळ त्याने बघितला, नव्हे अनुभवला आहे. 

सर गॅरी सोबर्स यांनी वयाची ८७ वर्षे पूर्ण केली आहेत. क्रिकेटचा इतिहासात काही खेळाडूंचे योगदान विसरणे शक्यच नाही. जगातील सर्वोत्कृष्ट खेळाडूंची यादी करायची झाल्यास, अष्टपैलू खेळाडूंमध्ये गॅरी सोबर्स यांचे नाव कायमच अग्रस्थानी असेल. गॅरी सोबर्स यांचा विस्डेनने ‘क्रिकेटर ऑफ द सेंच्युरी’ म्हणून गौरव केला होता. कदाचित हाच त्यांचा सर्वात मोठा सन्मान असेल. एका खऱ्या क्रिकेटचाहत्यासाठी सोबर्स हे जणू दैवतच आहे. सोबर्सना वाढदिवसाच्या अनेक अनेक शुभेच्छा !! 
        

अमेरिका आणि क्रिकेट हे नातं काहीसं वेगळं आहे. क्रिकेट हा खेळ अमेरिकेत खूप आधी आला, अगदी १९व्या शतकात. अर्थातच इंग्लंडमधून अमेरिकेत गेलेल्या रहिवाश्यांनी हा खेळ तिथे रुजवायचा प्रयत्न केला. काही प्रमाणात ते यशस्वी झाले देखील. अमेरिका आणि कॅनडा हे दोन्ही देश १८३०-४० च्या सुमारास क्रिकेट खेळू लागले होते. अगदी पहिला कसोटी सामना होण्याच्या अनेक वर्षे आधी, साधारण १८४४ मध्ये या दोन देशांत क्रिकेटचे सामने खेळले गेले. ते काही वर्षे सुरु होते, पण हळूहळू अमेरिकेतील क्रिकेट कमी होत गेलं. २०व्या शतकाच्या सुरुवातीला परत एकदा ते क्रिकेट सुरु करण्याचे प्रयत्न झाले, पण त्याला फारसं यश मिळालं नाही. त्याच सुमारास इतर खेळांनी अमेरिकेत पाय रुजवले आणि क्रिकेट काहीसं बाजूला झालं. बास्केटबॉल, बेसबॉल सारख्या खेळांनी आता तिथे आपलं स्थान पक्कं केलं होतं. अमेरिका आणि क्रिकेट हे समीकरण कमीच होत होतं. पण तरीही मुख्यतः भारतीय उपखंडातून अमेरिकेत स्थायिक झालेल्या स्थलांतरितांनी क्रिकेट जिवंत ठेवलं होतं. शेजारच्या कॅनडामध्ये (मुळातच ब्रिटिश वसाहत असल्याने) क्रिकेट सुरु होतंच. तशातच अनेक वर्षांपूर्वी बंद पडलेला ऑटी कप (अमेरिका आणि कॅनडा यांच्या दरम्यान खेळला जाणारा) परत एकदा सुरु करण्याचे प्रयत्न झाले. मध्येच २-३ वर्षे अमेरिकेत वेस्टइंडीज आणि अजून एक आंतरराष्ट्रीय संघ यातील टी-२० सामने खेळले गेले. काही ना काही पद्धतीने अमेरिकेतील क्रिकेटला जिवंत ठेवण्याचे प्रयत्न सुरु होते.  त्यातच २ वर्षांपूर्वी मेजर लीग क्रिकेट (MLC) ची घोषणा झाली, आणि पुन्हा एकदा अमेरिकेत क्रिकेटचे वारे वाहू लागले. 

ही MLC म्हणजे क्रिकेट विश्वातील अजून एक मोठी आणि वेगळी लीग. जगभर आता लीग क्रिकेटचं एक फॅड आलं आहे. आयपीएलच्या यशानंतर प्रत्येक देशात एक वेगळी लीग सुरु झाली. त्यातल्या बऱ्याचश्या सुरु होताच बंद झाल्या, काही लीग्स बंद होऊन परत नव्याने सुरु झाल्या. खऱ्या अर्थाने या लीग्समध्ये आयपीएल आणि बीबीएल टिकून आहेत. इतर लीग्सचं भविष्य काय असेल हे सांगणं अवघड आहे. एकीकडे या लिग्सचा सुळसुळाट होत असतानाच अमेरिकेसारख्या देशात क्रिकेटचा प्रचार आणि प्रसार होणे आयसीसीची गरज होऊन बसली होती. एकूणच जगाच्या नकाशावर अमेरिकेचा पगडा मोठा आहे. त्यावेळी खेळाच्या (किंवा क्रिकेटच्या) दुनियेत अमेरिका देखील आली तर त्याचा आयसीसीच्या, आणि पर्यायाने क्रिकेटलादेखील फायदाच होणार आहे. हो – नाही करता करता २०२३ मध्ये या मेजर क्रिकेट लीगने अमेरिकेत पदार्पण केले. ६ शहरांचे ६ संघ आणि २ शहरांत होणाऱ्या या स्पर्धेने अमेरिकेत नाही म्हटले तरी थोडी हवा करायला सुरुवात केलीच आहे. जगातील इतर यशस्वी झालेल्या लीग्सच्या धर्तीवरच या लीगची देखील रचना करण्यात आली आहे, आणि अर्थातच जगभरातील अनेक खेळाडू या लीगमध्ये भाग घेत आहेत. 

१३ जुलै पासून सुरु झालेली ही स्पर्धा पुढचे १५ दिवस चालेल, आणि ३० जुलै रोजी या स्पर्धेचा अंतिम सामना हौल MLC चा पहिला विजेता आपल्यासमोर असेल. लॉस अँजेलिस, न्यूयॉर्क, सॅन फ्रान्सिस्को, सिएटल, टेक्सास आणि वॉशिंग्टन अशा सहा संघात या वर्षीची स्पर्धा होत आहे. हे बहुतेक संघ हे भारतीय उपखंडातील (ते खासकरून आयपीएल संघ मालकांचे) संघ मालकांचे संघ आहेत. या पहिल्या वर्षीच्या स्पर्धेत सुनील नरेन, कायरॉन पोलार्ड, फाफ डू प्लेसी, आरोन फिंच, आंद्रे रसेल, जेसन रॉय, टीम डेव्हिड, रशीद खान, ट्रेंट बोल्ट, शादाब खान, क्विंटन डी कॉक, डेवोन कॉनवे सारखे आंतरराष्ट्रीय खेळाडू भाग घेत आहेत. यापैकी बहुतेक खेळाडू जगभरातील लीग मध्ये खेळत असतात. त्याचबरोबर अमेरिकेमध्ये क्रिकेट खेळणारे किंवा त्या देशाकडून आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळणारे काही महत्वाचे खेळाडू देखील या स्पर्धेत दिसत आहेत. जसकरण मल्होत्रा, सौरभ नेत्रावळकर, अली खान, गजानंद सिंग, मोनांक पटेल, स्टीव्ह टेलर, शुभम रांजणे अशी काही नावे घेता येतील. भारताच्या १९ वर्षांखालील संघाचा कर्णधार उन्मुक्त चंद, न्यूझीलंडचा कोरी अँडरसन किंवा श्रीलंकेचा शेहान जयसूर्या  खेळाडू देखील अमेरिकेकडून आपलं भविष्य जोखण्याचा एक प्रयत्न करत आहेत.  या सर्वांसाठीच ही लीग महत्वाची असणार आहे. 

ही स्पर्धा आता साधारण मध्यावर आली असताना चांगली रंगेल असे वाटते आहे. कोरी अँडरसन आणि आंद्रे रसेल सारखे फलंदाज तसेच सौरभ नेत्रावळकर, मोहम्मद मोहसीन सारखे गोलंदाज या स्पर्धेत चांगली कामगिरी करताना दिसत आहेत. अर्थात अजून अनेक सामने होणे बाकी आहे, पण एकूणच या स्पर्धेच्या निमित्ताने अमेरिकेसारख्या खंडप्राय देशाला क्रिकेटची चव चाखायला मिळत आहे हे नक्की. ही स्पर्धा सुरु करण्यामागे, पुढे नेण्यासाठी, समर्थन करण्यात भारत, पाकिस्तान, श्रीलंकेतून अमेरिकेत गेलेल्या अनेक क्रिकेटप्रेमींचे प्रयत्न आणि उत्साह आहे. क्रिकेट लोकप्रिय होण्यामागे त्याचे जगभर होणारे प्रसारण हा देखील महत्वाचा भाग आहे. या स्पर्धेच्या निमित्ताने या वेगळ्या भूमीत खेळले जाणारे क्रिकेट देखील जगभरातील क्रिकेट रसिकांसमोर येते आहे. आणि अर्थातच आयसीसीला देखील हे हवंच आहे. ही स्पर्धा जितकी लोकप्रिय होईल, तितके अमेरिकेचे क्रिकेटशी ऋणानुबंध दृढ होतील. अमेरिकेत क्रिकेटचा प्रचार आणि प्रसार करणे हे आयसीसी समोरचे एक उद्दिष्ट आहे. या स्पर्धेच्या निमित्ताने ही गोष्ट साध्य व्हायला मदत होईल. २०२३ मध्ये सुरु झालेले हे MLC चे पहिलेच वर्ष. अजूनही ही स्पर्धा रुजायला, पुढे जायला कदाचित २-३ वर्षे जातील सुद्धा. पण अथक प्रयत्नांनी सुरु झालेली ही अमेरिकन लीग चालणे, मोठी होणे, क्रिकेट प्रेमींपर्यंत पोहोचणे आवश्यक आहे. त्यामुळेच अमेरिकेत क्रिकेटचे वारे परत एकदा वाहू लागतील. अर्थात, त्याचे कदाचित काही दुष्परिणाम असतीलही, पण सध्यातरी क्रिकेट प्रसाराकडे लक्ष देऊया. 

एक दहा-अकरा वर्षांचा लहान मुलगा एकट्याच्या हिमतीवर खूप लांबून ट्रेनचा प्रवास करून मुंबईत येतो. अशा शहरात जिथे त्याचं कोणीही नाही. ना कोणी नातेवाईक, ना कोणी ओळखीचे. आधी एका छोट्या डेअरीवजा दुकानात काम करायला सुरुवात करतो. ‘चाईल्ड लेबर’ असल्याने तसे ते अनधिकृतच, पण कुठेतरी या शहरात बस्तान जमवायला त्याची मदत होते. काही कारणाने त्याला ते काम जमत नाही, आणि त्याला हाकलून दिले जाते. तिथून त्याचा प्रवेश होतो आझाद मैदान सारख्या एका मोठ्या मैदानात. तिथे मैदानात काम करणाऱ्या सेवकांबरोबर – ज्यांना ‘ग्राऊंड्समन’ असं एक गोंडस नाव दिलं जात, तो जमवून घेतो. त्यांच्या तंबूमध्येच आपलं बस्तान मांडतो. जवळच एका पाणीपुरी विक्रेत्याकडे काम करू लागतो. कसेतरी चार पैसे कमवत तिथे मैदानावरच मुक्काम ठोकतो. आणि हे सगळं कशासाठी, तर लहानपणापासून बघितलेलं स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी…. त्याला क्रिकेट खेळायचं असतं. आता हे वाचून कोणीही म्हणेल की हा येऊ घातलेला बॉलिवूडचा सिनेमा आहे. ही गोष्ट म्हणजे अगदी कसलेल्या लेखकाने विचार करून लिहिली आहे. पण मित्रांनो, ही खरी गोष्ट आहे, प्रत्यक्षात घडलेली. या गोष्ट देखील खरी आहे आणि त्यातली पात्रे देखील, अगदी तो डेअरी दुकानदार असेल, आझाद मैदानावरचा ग्राऊंड्समन असेल किंवा पाणीपुरीवाला. आणि हो, या गोष्टीचा नायक तर या घडीचा भारतीय क्रिकेटमधला सिताराच जणू. मित्रांनो, ही गोष्ट आहे ‘यशस्वी जयस्वाल’ ची.  

यशस्वी जयस्वालने आपल्या पहिल्याच कसोटीत वेस्टइंडीज विरुद्ध शतक ठोकले. मागच्या आठवड्यात झालेल्या या सामन्यात फक्त २१ वर्षांच्या यशस्वीने उत्तम खेळाचे प्रदर्शन करत क्रिकेट रसिकांना आणि समीक्षकांना देखील प्रभावित केले. वेस्टइंडीजचा संघ तसा कमजोरच मानला गेला पाहिजे. पहिल्या कसोटीत त्यांनी अक्षरशः हात टेकले. ना त्यांच्या फलंदाजांनी चांगला खेळ केला, ना गोलंदाज प्रभावी ठरले. पण तरीही यशस्वीच्या खेळाचे मोल कुठेही कमी होत नाही. यशस्वीने या कसोटीत संयमी खेळ केला. विशेषतः पहिल्या शतकानंतर कुठेही लक्ष ढळू न देता मोठी खेळी करण्याकडे त्याची वाटचाल होती. ५०० मिनिटांच्या या मॅरेथॉन खेळीमध्ये त्याने १६ चौकार आणि १ षटकार लगावले. चांगल्या चेंडूला (जे तुलनेने खूपच कमी होते) योग्य तो मान देऊन, आणि खराब चेंडूवर अटॅक करून यशस्वीने दर्जेदार खेळी केली. अर्थात तो पुढे द्विशतक करू शकला असता तर धमाल होती. पण १७१ च्या धावसंख्येवर तो बाद झाला. मुळात डावखुरा सलामीचा फलंदाज असणे हे कोणत्याही संघासाठी महत्वाचे असते. उजव्या-डाव्याची जोडी कधीही समोरच्या संघातील गोलंदाजांची परीक्षा बघते. या कसोटीत देखील रोहित आणि यशस्वी हे दोन मुंबईकर खेळाडू चमकले. दोघांनीही शतके ठोकली. यशस्वीचा खेळ बघता हा लांबी रेस का घोडा आहे असे नक्की म्हणता येईल. मुळात वय देखील त्याच्या बाजूने आहे. अजून एक महत्वाची गोष्ट म्हणजे तो क्रिकेटच्या तीनही फॉरमॅट मध्ये खेळू शकतो. सर्वच फॉरमॅट्स मध्ये स्वतःला सिद्ध करण्याची त्याला संधी आहे. 

अगदी लहान वयात क्रिकेटसाठी मुंबईला आलेल्या यशस्वी जयस्वालने अक्षरशः आझाद मैदानाला आपलं घर बनवलं होतं. उत्तर प्रदेशातील भदोई जिल्ह्यातील एका छोट्या गावातून मुंबईसारख्या महानगरात आलेला हा मुलगा या शहरात कुठेही भरकटला असता. ही अशी अनेक उदाहरणे आपण बघतोच. पण क्रिकेटच्या ध्यासापायी त्या मैदानावरच तो वाढला. हाताला मिळेल ते काम करत त्याने क्रिकेटचं शिक्षण सुरु ठेवलं. या शिक्षणाला तसा अर्थ नव्हता कारण एखाद्या हिऱ्याला जोखायला तो रत्न पारखी हवाच असतो. यशस्वीला देखील तो पारखी गवसला. मुंबईतल्या ज्वालासिंग नावाच्या क्रिकेटकोचने त्याला खेळताना बघितलं आणि पुढे त्याला जणू दत्तकच घेतलं. ज्वाला सिंगने त्याच्या क्रिकेटला आधार दिला. त्याला आर्थिक आणि सामाजिक आधार दिला आणि त्यायोगे त्याला क्रिकेटवर लक्ष केंद्रित करण्यात मदत केली. इथेच खऱ्या अर्थाने यशस्वी सारख्या हिऱ्याला पैलू पाडायला सुरुवात झाली. जाईल्स शिल्डच्या एका सामन्यात त्याने ३०० पेक्षा अधिक धावा केल्या आणि मुंबई क्रिकेटमध्ये नवीन स्टार आल्याची जाणीव झाली. पुढे यशस्वीची दिलीप वेंगसरकर अकॅडमी मध्ये निवड झाली आणि त्यानंतर त्याने मागे वळून बघितलेच नाही. हळूहळू मुंबईतील क्लब क्रिकेट आणि १७-१९ वर्षांखालील संघात तो खेळू लागला. फलंदाजीतील आक्रमक स्वभाव जात्याच रक्तात होता, त्यात साथ मिळाली ती तंत्राची. यशस्वीची फलंदाजी आता नुसतीच आक्रमक नव्हती तर ती तंत्रशुद्ध देखील होऊ लागली होती. भारताच्या १९ वर्षांखालील संघात त्याची निवड झाली आणि तिथे देखील त्याने आपल्या खेळणे सर्वानाच प्रभावित केले. २०१९ मध्ये एका १९ वर्षांखालील खेळाडूंच्या कसोटी सामन्यात त्याने दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध द्विशतक केले, आणि हा मुलगा कसोटी क्रिकेटसाठी देखील तयार आहे अशी खात्री पटली. २०२० मध्ये १९ वर्षांखालील विश्वचषक स्पर्धेत देखील त्याची बॅट तळपली. त्या स्पर्धेत त्याने ६ इनिंगमध्ये १३३ च्या सरासरीने ४०० धावा केल्या. त्यामध्ये ४ अर्धशतके होती, आणि उपांत्य सामन्यात पाकिस्तान विरुद्ध केलेले खास शतक. 

या विश्वचषकानंतर यशस्वी देशांतर्गत क्रिकेटमध्ये देखील चमकू लागला. मुंबईसाठी खेळताना अनेकदा त्याने उत्तम कामगिरी केली. २०१९ मधेच विजय हजारे स्पर्धेत मुंबईकडून खेळताना त्याने द्विशतक केले. अशी कामगिरी करणारा तो सर्वात तरुण फलंदाज होता. त्या खेळीत त्याने तब्बल १७ चौकार आणि १२ षटकार मारले होते. अशा अनेक खेळींद्वारे यशस्वी स्वतःला सिद्ध करत होताच, आणि त्याच वर्षी त्याची वर्णी आयपीएल मध्ये लागली. राजस्थान रॉयल्स कडून खेळताना टी-२० स्पर्धेत देखील तो चमकला. आयपीएल स्पर्धेतील त्याची पहिली एक-दोन वर्षे शांत गेली असली तरी देखील या वर्षीच्या – २०२३ च्या स्पर्धेत त्याने तडाखेबंद फलंदाजी केली. यावर्षी त्याने केवळ १४ सामन्यात तब्बल ६२५ धावा केल्या. आयपीएल मधील कामगिरी हा सध्याचा भारतीय क्रिकेटमधील प्रवेशाचा हायवे झाला आहे. त्याच हायवे वरून यशस्वीची गाडी देखील भारतीय संघात दाखल झाली. अर्थात त्याला तितकेच पुरेसे बळ होते ते १९ वर्षांखालील संघासाठी आणि देशांतर्गत स्पर्धेतील कामगिरीचे. यशस्वी जयस्वालने २०२३ मध्ये भारतीय संघात प्रवेश केला आहे. कदाचित पुढची अनेक वर्षे तो भारतीय क्रिकेट गाजवत राहील. 

यशस्वी जयस्वालच्या बाबतीत त्याचे वय हा महत्वाचा मुद्दा आहे. तो फक्त २१ वर्षांचा आहे. तो अशावेळी भारतीय संघात आला आहे की येत्या २-३ वर्षात बहुतेक वरिष्ठ खेळाडू निवृत्त होतील आणि तरुण रक्ताला वाव असेल. येत्या काळात त्याची बॅट अधिकाधिक धावा करेल यात काही वाद नाही. फक्त एकाच गोष्टीची त्याने काळजी घेणे आवश्यक आहे ते म्हणजे पाय जमिनीवर ठेवणे. अनेक तरुण खेळाडू यश मिळाले की वाहवत गेल्याचे आपण बघितले आहे. अशावेळी जमिनीवर असणे, आणि आपली मुळे पकडून राहणे हे कोणत्याही खेळाडूसाठी महत्वाचे आहे. यशस्वी जयस्वालने या गोष्टी आत्मसात केल्या तर त्याचे भविष्य नक्कीच उज्ज्वल आहे. ५० वर्षांपूर्वी (१९७१ च्या दौऱ्यात) एका मुंबईकर सलामीच्या फलंदाजाने प्रभावी कामगिरी करून भारतीय क्रिकेटमध्ये मोठे नाव कमावले होते. आता तब्बल ५० वर्षांनंतर अजून एका मुंबईकर सलामीवीराने त्याच्याच पावलावर पाऊल ठेवले आहे. त्याच्या या कामगिरीकडे बघून एकच म्हणावेसे वाटते, “यशस्वी भव !!”

 क्रिकेट आणि ऑलिंपिक्स हे अजून तरी एक स्वप्नच आहे. ऑलिम्पिक खेळांमध्ये क्रिकेटचा समावेश व्हावा अशी अनेक क्रिकेट रसिकांची इच्छा आहे. ती कधी पूर्ण होईल हे सांगणे अवघड आहे पण गेल्या काही वर्षांमध्ये आशियाई खेळांमध्ये मात्र क्रिकेटची वर्णी लागल्याचे दिसून येते. आशियाई देशांमध्ये, खास करून भारतीय उपखंडात क्रिकेटची लोकप्रियता इतर कोणत्याही खेळापेक्षा काहीशी अधिक आहे हे नक्की. भारत, पाकिस्तान, श्रीलंका, बांगलादेश आणि नवीनच दाखल झालेला अफगाणिस्तान हे सगळेच देश क्रिकेटच्या तिन्ही फॉरमॅटमध्ये खेळताना दिसतात. त्याचबरोबर नेपाळ. युएई, ओमान, हॉंगकॉंग सारख्या देशांनी देखील आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये आपली नोंद केली आहे. महिला क्रिकेटचा विचार करता थायलंड, जपान सारख्या देशांमध्ये देखील क्रिकेटचा प्रचार आणि प्रसार होताना दिसतो. तरीदेखील एशियन खेळांमध्ये क्रिकेटची सुरुवात व्हायला अनेक वर्षे गेली. सगळ्यात प्रथम २०१० च्या खेळांमध्ये क्रिकेटचा समावेश केला गेला, नंतर २०१४ मध्ये देखील क्रिकेट एशियाडचा भाग होते. पण २०१८ मध्ये मात्र क्रिकेटला वगळले गेले. आता सप्टेंबर महिन्यात चीन मध्ये होणाऱ्या आशियाई खेळांमध्ये पुन्हा एकदा क्रिकेट दिसेल. सगळ्यात महत्वाची गोष्ट म्हणजे या वर्षीच्या खेळांमध्ये भारताचे पुरुष आणि महिला असे दोन्ही संघ या स्पर्धेत भाग घेताना दिसतील. अर्थातच ही गोष्ट भारतीय खेळाडू, रसिकांबरोबरच आशियाई खेळ आणि क्रिकेटसाठी देखील महत्वाची आहे. 

मागच्याच आठवड्यात बीसीसीआयने या स्पर्धेसाठी आपल्या दोन्ही संघांची घोषणा केली. पुरुष संघ ऋतुराज गायकवाडच्या नेतृत्वाखाली भाग घेईल तर महिला संघाची कर्णधार असेल हरमनप्रीत कौर. महिला संघ जरी पूर्ण ताकदीने या स्पर्धेत भाग घेत असला तरीदेखील पुरुषांची ‘बी’ टीम या स्पर्धेत उतरते आहे असेच म्हणावे लागेल. आशियाई स्पर्धा सप्टेंबरच्या शेवटी शेवटी सुरु होणार आहेत, आणि क्रिकेटचे सामने ऑक्टोबरच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत चालतील. तोपर्यंत क्रिकेट विश्वचषकाची सुरुवात झाली असेल. त्यामुळे बीसीसीआय आपला प्रमुख संघ आशियाई खेळांसाठी पाठवेल याची शक्यता नव्हतीच. या वर्षी आशियाई स्पर्धांमध्ये टी-२० क्रिकेट असणार आहे, त्यामुळे या संघनिवडीकडे बारकाईने बघितले असता त्यावर आयपीएलचा मोठा पगडा दिसतो, आणि ते साहजिकही आहे. गेल्या काही आयपीएल स्पर्धांमध्ये चांगली कामगिरी केलेले ऋतुराज, रिंकू सिंग, तिलक वर्मा, यशस्वी जयस्वाल, शिवम दुबे, जितेश शर्मा, प्रभसिम्रन सिंग, रवी बिष्णोई असे अनेक खेळाडू या संघाचा भाग असतील. महिला संघामध्ये हरमनप्रीत कौर, स्मृती मंधाना, शफाली वर्मा, जेमिमा रॉड्रिग्ज, दीप्ती शर्मा, देविका वैद्य, राजेश्वरी गायकवाड, रिचा घोष सारख्या आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटचा अनुभव असलेल्या खेळाडू असतील. दोन्ही संघ नक्कीच तुल्यबळ आहेत, आणि या संघांकडून आपण पदकाची अपेक्षा नक्की करू शकतो. 

आशियाई स्पर्धांमध्ये भारतीय क्रिकेट संघ प्रथमच भाग घेत आहेत. यापूर्वी झालेल्या स्पर्धांमध्ये बीसीसीआयच्या आडमुठ्या धोरणांमुळे भारतीय संघाने भाग घेतला नाही. खेळाडूंच्या व्यग्रतेचे तसेच आंतरराष्ट्रीय बांधिलकी (commitment) चे कारण देत आपण नेहेमीच या स्पर्धांपासून दूर राहिलो. अर्थात यापूर्वीच्या स्पर्धांमध्ये इतर देशांनी आपले संघ पाठवले असले तरी ते मुख्य संघ होतेच असे नाही. पाकिस्तान, बांगलादेश, श्रीलंका सारख्या संघांनी आपले मुख्य संघ स्पर्धांपासून लांबच ठेवले. यावर्षी देखील तसेच काहीसे घडेल कारण आशियाई खेळांपाठोपाठच भारतामध्ये क्रिकेट विश्वचषक देखील खेळला जाणार आहे. २०१० मध्ये झालेल्या स्पर्धेत, पुरुष क्रिकेट स्पर्धेत बांगलादेश (सुवर्ण), अफगाणिस्तान (रौप्य) आणि पाकिस्तान (कांस्य) हे संघ पदकांचे मानकरी ठरले होते. तर २०१४ मध्ये हा मान अनुक्रमे श्रीलंका, अफगाणिस्तान आणि बांगलादेश यांना मिळाला. महिलांच्या क्रिकेटमध्ये मात्र पाकिस्तानने दोन्ही वर्षी सुवर्ण आणि बांगलादेश रौप्य पदकाचे मानकरी ठरले. २०१० मध्ये कांस्य पदक जपानने मिळवले तर २०१४ मध्ये श्रीलंकेने. या दोन्ही स्पर्धांमध्ये ‘दादा’ आशियाई संघांबरोबरच जपान, चीन, हॉंगकॉंग, नेपाळ, मालदीव मलेशिया, थायलंड सारख्या संघांनी भाग घेतला होता. आता या वर्षी भारतीय संघाच्या समावेशाने हे पदकांचे गणित काहीसे बदलेल अशी आशा करायला हरकत नाही.   

क्रिकेटचा ऑलिम्पिक किंवा आशियाई खेळांमध्ये समावेश न करण्यामागे एक प्रमुख कारण आहे म्हणजे क्रिकेटचा पारंपारीक फॉरमॅट. कसोटी क्रिकेटचा या खेळांमध्ये समावेश करणे अवघडच होते. गेल्या काही वर्षात सुरु झालेले टी-२० क्रिकेट या स्पर्धांसाठी योग्य होते, आणि हळूहळू त्याचा समावेश होतंच गेला. जगातील सर्वात श्रीमंत बोर्डाच्या कृपेने आपले भारतीय क्रिकेटपटू सर्वोत्तम सोयी सुविधांचा वापर करताना दिसतात. त्यांना मिळणारे मानधन, त्यांना असणारं फॅन फॉलोइंग, मीडियाने दिलेलं महत्व या सर्वच गोष्टी कल्पनेपलीकडील आहेत, त्या इतर खेळांना कमी मिळतात. अर्थात इथे तुलना करायची नाहीये, पण क्रिकेट इतकेच इतर खेळांना देखील योग्य महत्व मिळावे अशीच प्रामाणिक इच्छा आहे. आशियाई किंवा ऑलिम्पिक खेळ म्हणजे त्या त्या विभागाचा उत्सव असतो. इथे सर्वच खेळाडूंना सारखीच वागणूक मिळते. एशियन व्हिलेज (किंवा ऑलिम्पिक व्हिलेज) हे एक वेगळंच प्रकरण असतं. अनेक खेळाडू तिथे एकत्र राहतात, सराव करतात, एकत्र खातात.. जणू सगळे एकत्रच जगतात. या स्पर्धेच्या निमित्ताने आपल्या क्रिकेटपटूंना त्या वातावरणाची सवय होईल. कदाचित काही हवेत असलेली विमाने जमिनीवर तरी येतील. सर्वात मुख्य म्हणजे एखाद्या खेळातले पदक (सुवर्ण, रौप्य अथवा कांस्य) मिळवण्याचा आनंद, त्यासाठी केले जाणारे परिश्रम याची जाणीव त्यांना होईल, निदान व्हावी ही अपेक्षा आहे. 

पुणेकर ऋतुराजच्या नेतृत्वाखाली आपला संघ या स्पर्धेत खेळेल. ऋतुराजकडे आता तिन्ही फॉरमॅटचा खेळाडू म्हणून बघितलं जात आहे. स्वतःला सिद्ध करण्यासाठी त्याच्याकडे ही एक मोठी संधी असेल. हे सर्व खेळाडू आशियाई स्पर्धेत खेळणार आहेत, याचा अर्थ विश्वचषकासाठी त्यांची निवड होण्याची शक्यता कमी आहे. विश्वचषक जिंकणे हे कोणत्याही क्रिकेटपटूचे स्वप्न असते. कदाचित या सर्वांची ही संधी या वर्षी हुकेल, पण पहिल्यांदाच भारतीय संघ आशियाई स्पर्धेत क्रिकेटमध्ये भाग घेणार आहे, त्या स्पर्धेत विजेतेपद मिळवण्याची, आणि अर्थातच सुवर्णपदक मिळवण्याची संधी या सर्वांकडे आहे. एकदिवसीय क्रिकेटमध्ये १९८३ मध्ये मिळवलेला ‘कपिल’ चा संघ असेल, किंवा २००७ मध्ये टी-२० विजेतेपद मिळवलेला ‘धोनी’ चा संघ असेल… त्यांचा उल्लेख कायमच ‘पहिल्या’ विजेतेपदाचा केला जातो. ती भावना देखील वेगळीच असते, आणि क्रिकेट रसिक देखील ते अनंत काळ लक्षात ठेवतात. ऋतुराजसमोर हीच संधी आहे. या पहिल्या सुवर्णपदकाचे मोल काहीसे वेगळेच असेल. आपल्या मराठमोळ्या ऋतुराजने या संधीचा फायदा घेऊन आपल्या सांघिक कामगिरीने भारताला सुवर्णपदक मिळवून द्यावे हेच स्वप्न भारतीय क्रिकेटरसिक करत असेल. ऑक्टोबरच्या पहिल्या आठवड्यात क्रिकेट विश्वचषक सुरु होईल, आणि त्याच सुमारास आपला दुसरा संघ चीनमध्ये झालेल्या स्पर्धेत सुवर्णपदक मिळवत असेल हे स्वप्न खरोखरच अद्भुत आहे.      
 

Today, as we celebrate the birthday of the legendary cricketer Sunil Gavaskar, it is the perfect time to dive into his remarkable autobiography, “Sunny Days: Sunil Gavaskar’s Own Story.” Join us as we embark on a journey through the life and career of one of India’s greatest cricketing icons.

Behind the triumphs and records lies a lesser-known tale of the challenges and obstacles faced by Sunil Gavaskar throughout his illustrious career. From doubts about his ability to compete on the international stage to the immense pressure of carrying the hopes of a nation, Gavaskar’s journey was not without its share of pain and struggles.

In “Sunny Days,” Sunil Gavaskar promises readers an intimate and candid account of his life, both on and off the cricket field. Through his personal experiences, he offers valuable insights, lessons, and inspiration to cricket enthusiasts, sports fans, and aspiring athletes alike. The book promises to take readers on an unforgettable journey filled with triumphs, tribulations, and heartfelt moments.

“Sunny Days” is a comprehensive autobiography that traces Sunil Gavaskar’s extraordinary journey from a young boy with dreams of playing cricket to becoming one of the most revered batsmen in the history of the sport. The book covers his early years, his rise to international fame, the challenges he encountered, his significant achievements, and the impact he made on the game.

Sunil Gavaskar’s authority as a cricketing legend is unquestionable. With a career spanning over two decades, numerous records to his name, and being the first player to score 10,000 runs in Test cricket, Gavaskar’s words hold immense weight and authenticity. As the author of his own story, Gavaskar offers a unique perspective that only he can provide.

Through his engaging storytelling and heartfelt narratives, Gavaskar creates a deep sense of connection and commitment from readers. The passion, dedication, and unwavering determination that defined Gavaskar’s career will resonate with readers, inspiring them to pursue their own dreams and overcome obstacles along the way.

“Sunny Days” sets a tone of nostalgia, reflection, and celebration. Gavaskar’s storytelling is filled with warmth, humour, and humility, making readers feel as though they are sitting with the cricketing legend himself, listening to his tales. The tone is personal, inviting, and relatable, allowing readers to immerse themselves in the extraordinary journey of Sunil Gavaskar.

Cricket is more than just a sport in India; it is a passion, a way of life. Sunil Gavaskar’s story is deeply intertwined with the nation’s love for cricket and its pursuit of excellence on the international stage. “Sunny Days” holds immense relevance for cricket enthusiasts and sports lovers, offering a glimpse into the behind-the-scenes moments and the relentless pursuit of greatness.

“Sunny Days” engages readers through its captivating narrative, insightful anecdotes, and personal reflections. It takes readers on a rollercoaster ride of emotions, from the exhilarating highs of Gavaskar’s record-breaking innings to the challenging lows he faced. The book invites readers to witness the extraordinary journey of a cricketing legend up close and personal.

“Sunny Days: Sunil Gavaskar’s Own Story” is not just a cricketing memoir; it is a testament to the power of resilience, determination, and self-belief. Gavaskar’s story will leave a lasting impression on readers, inspiring them to pursue their passions, overcome obstacles, and make their mark in the world.

In conclusion, as we celebrate the birthday of Sunil Gavaskar, “Sunny Days: Sunil Gavaskar’s Own Story” offers a fascinating and intimate glimpse into the life of one of cricket’s greatest icons. Sunil Gavaskar’s compelling storytelling, candid reflections, and unparalleled authority make this autobiography a must-read for cricket enthusiasts and fans of inspiring life journeys. From his early struggles to his monumental achievements, Gavaskar’s story is a testament to the indomitable human spirit and the pursuit of excellence.

इंग्लंड विरुद्ध ऑस्ट्रेलिया, लॉर्ड्स मैदान, दुसरा कसोटी सामना. इंग्लंडला विजयासाठी ३७१ धावांची गरज होती, आणि ऑस्ट्रेलियन गोलंदाजांनी त्यांची दाणादाण उडवली होती. एक वेळ अशी आली की इंग्लंडचा निम्मा संघ १७७ धावांत पॅव्हिलियन मध्ये परतला होता. मैदानावर इंग्लिश कर्णधार बेन स्टोक्स आणि यष्टीरक्षक-फलंदाज जॉनी बेअरस्टो खिंड लढवत होते. इंग्लंडसाठी त्यांनी मैदानावर असणे आवश्यक होते. बेअरस्टो नुकताच फलंदाजीला आला होता. इंग्लंडसाठी या दोघांनी मैदानावर उभे राहणे आवश्यकच होते, आणि अचानक ‘ती’ घटना घडली. कॅमरून ग्रीनचा एक आखूड टप्प्याचा चेंडू बेअरस्टोने सोडून दिला. तो षटकातील शेवटचा चेंडू होता. चेंडू सोडून देताच तो क्रिझवर बॅट ठेवून (षटक संपले आहे असा विचार करत) बेन स्टोक्सशी बोलायला गेला. इकडे, यष्टीरक्षक कॅरीच्या हातात अजूनही चेंडू विसावत होता. त्याने चेंडू हातात येताच यष्टींकडे फेकला, चेंडू यष्टीला लागला तेंव्हा जॉनी बेअरस्टो क्रीझपासून चांगला दीड-दोन फूट पुढे होता. इथे मैदानावरील पंचांनी तिसऱ्या पंचाची मदत घेतली, आणि बेअरस्टोला बाद ठरवले गेले. जॉनी बेअरस्टो बाद झाला आणि मैदानावर एकच गोंधळ उडाला. अशा पद्धतीने त्याला बाद केले गेले म्हणून प्रेक्षकांनी ऑस्ट्रेलियन संघाला ‘बू’ करायला सुरुवात केले. क्षणातच त्यांच्यावर अखिलाडूवृत्ती असल्याचा  ठपका ठेवला गेला आणि क्रिकेटमध्ये ‘फेअर प्ले’ किती महत्वाचा आहे त्याचे गोडवे गायला सुरुवात झाली. इतकेच नाही तर, लंचच्या वेळी ऑस्ट्रेलियन संघ पॅव्हिलियनमध्ये परतत असताना, लॉर्ड्सच्या लॉंगरूम मध्ये – जिथे ‘मेरलीबोन क्रिकेट क्लब’ चे सदस्य बसतात, तिथे त्यांना ‘चिटर्स’ म्हणून हिणवण्यात आले. इंग्लंड पुढे कसोटी सामना हरले, पण आठवडाभर याच गोष्टीची चर्चा सुरु होती. 

बेअरस्टोच्या बाद होण्यानंतर क्रिकेटमधील ‘फेअर प्ले’ बद्दल पुन्हा बोलले गेले. गेली अनेक वर्षे त्याबद्दल वेळोवेळी बोलले जात आहे. मुळात क्रिकेटच नाही, कोणत्याही खेळात ‘फेअर प्ले’ असणे आवश्यकच आहे. कोणत्याही खेळाचा गाभा तोच असला पाहिजे. त्याचबरोबर कोणताही खेळ हा जिंकण्यासाठीच खेळला गेला पाहिजे. खेळभावना महत्वाची आहेच, पण खेळात जिंकणे देखील महत्वाचे आहे, किंबहुना काकणभर जास्त महत्वाचे आहे. क्रिकेटमधील ‘फेअर प्ले’ आणि अथलेटिक्स किंवा टेनिस मधील ‘फेअर प्ले’ वेगळा नसतो. ही भावना प्रत्येक खेळाडूंच्या रक्तात असलीच पाहिजे. पण क्रिकेटमध्ये या भावनेचे थोडे जास्तच अवडंबर केले जात आहे का? ‘फेअर प्ले’ या गोंडस नावाखाली खेळाचे महत्व कमी केले जात आहे का? आज परत एकदा हा प्रश्न विचारावासा वाटतो कारण ज्या संघावर ‘अन्याय’ होतो, तो संघ आणि त्यांचे समर्थक या गोंडस नावाखाली अनेकदा दुसऱ्या संघाचे वाभाडे काढताना दिसतो. लॉर्ड्सच्या सामन्यात देखील हेच झाले. ऑस्ट्रेलियन संघ धुतल्या तांदळाचा आहे असे माझे मत नक्कीच नाही, पण झालेल्या प्रसंगात त्यांची बाजू निश्चितच बरोबर होती. इंग्लिश समर्थकांनी, क्रिकेट समीक्षकांनी, माजी खेळाडूंनी आणि कर्णधार, कोचसकट बहुतेकांनीच त्यांना ‘अपराधी’ म्हणून घोषित करून टाकले. अगदी इंग्लंड आणि ऑस्ट्रेलियाच्या पंतप्रधानांनी देखील यावर भाष्य केले. हे सगळे बघितल्यावर मला मराठीमधली एक म्हण आठवली – ‘आपला तो बाब्या, आणि दुसऱ्याचे ते कार्टे’. 

हे असेच प्रसंग गेल्या काही वर्षात आपण बघितले आहेत. आयपीएल खेळताना अश्विनने जोस बटलरला गोलंदाजी करताना धावबाद केले. (ज्याला मंकडींग असा अत्यंत चुकीचा शब्द वापरला जातो.) त्यावेळीदेखील गदारोळ माजला होता. जोस बटलर क्रीझपासून लांब असताना यष्टीला चेंडू लावून त्याला बाद करण्याचा अधिकार अश्विनला होता, त्याने तो अधिकार वापरला असेल तर त्यात चूक काय आहे. हीच गोष्ट २ वर्षांपूर्वी भारताच्या दीप्ती शर्माने इंग्लंडच्याच चार्ली डीनच्या बाबतीत केली होती. अनेक वर्षांपूर्वी कपिल देवने दक्षिण आफ्रिकेच्या पीटर कर्स्टनला असेच बाद केले होते. या प्रत्येक प्रसंगी फलंदाज चुकीचे वागून सुद्धा, गोलंदाजाला ‘व्हिलन’ ठरवले गेले आहे. ओरडा करणाऱ्यांचे मत बहुतेकवेळा ‘आधी वॉर्निंग द्यायला पाहिजे’ असे असते. मुळात प्रश्न आहे की वॉर्निंग देण्याची गरज का आहे? फलंदाजाला खेळाचे हे साधे नियम ठाऊक नाहीत? आणि हो, या सर्व ठिकाणी गोलंदाज भारतीय आहेत म्हणून मी बोलतो आहे असे कृपया समजू नका. गोलंदाजी करणारा नॅथन लायन अथवा शाहीन शाह आफ्रिदी असेल आणि क्रिझ सोडून जाणारा फलंदाज विराट किंवा सूर्यकुमार यादव असेल तरी देखील माझे मत हेच असेल. 

आणि क्रिकेटमधील खिलाडूवृत्तीबद्दल इंग्लंड सारख्या संघाने न बोललेलेच बरे. २०१९ च्या विश्वचषकातील अंतिम सामन्याचे उदाहरण आपल्या सर्वांच्या समोर आहे. बेन स्टोक्सच्या हाताला चेंडू लागून सीमापार गेला, तेंव्हा पंचाला नियमाप्रमाणे ४ धावा – चौकार देणे भाग पडले. त्याच चेंडूनंतर अंतिम सामन्यात इंग्लंडचा संघ न्यूझीलंडच्या धावसंख्येच्या जवळ पोहोचला, नंतर सामना आणि सुपर ओव्हर मध्ये समान धावसंख्या झाल्यावर शेवटी ‘चौकार’ कोणी जास्त मारले यावर विश्वविजेता ठरवावा लागला. त्यावेळी इंग्लंडची खिलाडूवृत्ती कुठे गेली होती? तेंव्हा तुम्ही नियमांचाच आधार घेतला ना? अगदी काही वर्षांपूर्वी धोनीने इंग्लंडमध्येच इयान बेलला बाद दिल्यानंतर ‘खिलाडूवृत्ती’ चा आदर करत आपले अपील मागे घेऊन फलंदाजी सुरु ठेवण्यास सांगितले होते. धोनीच्या त्या निर्णयाचे कौतुक झाले, अगदी त्याला ‘स्पिरिट ऑफ द क्रिकेट’ असे बक्षीस देखील देण्यात आले. धोनीचा तो परत बोलावण्याचा निर्णय देखील नक्कीच चुकीचा होता. एखाद्या खेळाचे नियम खेळ सुरु होण्याच्या आधीच ठरवलेले असतात. मग अशावेळी नियमानुसार बाद ठरवल्या गेलेल्या फलंदाजाला खेळण्यासाठी परत बोलावणे हाच खेळाचा अपमान नाही का? 

आपण सगळ्यांनी इंटरनेटवर व्हिव रिचर्ड्सचा व्हिडीओ बघितला असेल. फलंदाजाला बाद करण्याची संधी असताना देखील त्याने यष्टीला चेंडू लावला नाही. किंवा अजून एका प्रसंगात कोर्टनी वॉल्श गोलंदाजी करताना नॉन स्ट्रायकर असलेला फलंदाज क्रिझ सोडून पुढे गेला तरी, त्याने त्या फलंदाजाला बाद केले नाही. या दोन्ही प्रसंगात त्या गोलंदाजांचे कौतुक झाले. त्यांनी खेळभावनेने खेळ केला असे म्हटले गेले. पण त्यांनी फलंदाजाला बाद न करण्याचा निर्णय घेतला, याचा अर्थ प्रत्येक गोलंदाजाने तसेच वागले पाहिजे असे होत नाही. जर प्रत्येक गोलंदाजाने असे वागायचे असेल तर नियमांना काय अर्थ राहतो? 
आणि कल्पना करून बघा, इथे ऑस्ट्रेलियन यष्टीरक्षक कॅरीच्या जागी आशियाई खेळाडू असता तर? एव्हाना आशियाई खेळाडू कसे चुकीचे आहेत या विषयावर रकानेच्या रकाने भरून आले असते. एव्हाना क्रिकेटमधील ‘महायुद्धाचे’ पडसाद सगळीकडे दिसायला लागले असते. हा जेंटलमन लोकांचा खेळ कसा बिघडत चालला आहे याच्या कहाण्या रचल्या गेल्या असत्या. जॉनी बेअरस्टोच्या प्रसंगात कमी जास्त प्रमाणात हेच घडलं. लॉर्ड्सच्या प्रेक्षकांनी, इंग्लिश समीक्षकांनी आणि त्या लॉंगरूम मधील इंग्लिश समर्थकांनी जे केलं ते नक्कीच चुकीचं होतं. 

इंग्लंडचा कोच ब्रॅंडन मॅक्युलम याने देखील ऑस्ट्रेलियन संघावर टीका केली. मजा आहे ना, काही वर्षांपूर्वी अशाच एका प्रसंगात या मॅक्युलमच्याच नेतृत्वाखाली न्यूझीलंड संघाने श्रीलंकेच्या मुरलीधरनला असाच क्रिझ सोडून गेल्यावर धावबाद केलं होतं. त्यावेळी त्याचा तो निर्णय बरोबर होता. तिथे खेळभावनेचे उल्लंघन झाले नव्हते. पण हा प्रसंग त्याच्या संघावर ओढवला तर मात्र… 

बरोबर आहे… आपला तो बाब्या, दुसऱ्याचे कार्टे       

Mahendra Singh Dhoni, widely regarded as one of the greatest cricket captains of all time, exemplifies the qualities of an exceptional leader. Throughout his illustrious career, Dhoni demonstrated unwavering self-assurance, an unwavering belief in his team members, a deep understanding of their strengths and weaknesses, and an ability to take calculated risks. His calm and composed demeanour, coupled with his ability to lead from the front and handle both success and failure with grace, made him a revered figure in the world of cricket. Dhoni’s leadership style, characterized by humility, selflessness, and a focus on nurturing the talents of others, has left an indelible impact on the sport and has created a legacy that will continue to inspire future leaders.

On the occasion of Mahendra Singh Dhoni’s 42nd birthday, let’s delve deeper into what makes him a true leader and explore some of his remarkable leadership qualities that we can all strive to emulate.

Calmness under pressure

One of Dhoni’s most admirable qualities was his ability to remain calm and composed in high-pressure situations. A prime example of this was during the final of the 2011 ICC Cricket World Cup. With India chasing a challenging target, Dhoni entered the crease at a critical moment. Despite the immense pressure, he exhibited remarkable composure and played a match-winning innings, leading his team to victory.

Leading by example

Dhoni was a true leader who led by example. He consistently demonstrated exceptional skills and work ethic, inspiring his teammates to give their best. Dhoni’s leadership through personal performance was evident in his consistent ability to finish matches, often remaining unbeaten in crucial situations and guiding his team to triumph.

Effective communication

Dhoni was known for his excellent communication skills, which played a vital role in his leadership success. He had the ability to convey his ideas and strategies clearly to his teammates, ensuring that everyone was on the same page. Dhoni’s effective communication was visible during team huddles and on-field discussions, where he provided valuable insights and motivated his players to perform at their best.

Decision-making process

One of Dhoni’s greatest strengths as a leader was his exceptional decision-making ability. He had an astute cricketing mind and an innate sense of the game. A remarkable example of his decision-making process was his choice to promote himself up the batting order during the final of the 2007 ICC World T20. This decision proved to be a masterstroke as Dhoni played a crucial knock and helped India clinch their first-ever T20 World Cup title.

Trust in his team

Dhoni had immense trust in his team members and believed in their capabilities. He provided them with opportunities to showcase their skills and always backed them, even in challenging situations. A notable instance was his trust in the young all-rounder Hardik Pandya. Dhoni recognized Pandya’s talent early on and consistently supported him, resulting in the player’s growth and success at the international level.

Resilience in the face of adversity

Dhoni’s resilience in difficult times was a testament to his leadership qualities. He never allowed setbacks to deter him or his team. A memorable example of his resilience was during the 2013 ICC Champions Trophy final against England. With India struggling in the chase, Dhoni showcased immense composure and guided the team to a thrilling victory, proving his ability to thrive under pressure.

Humility and Modesty

Despite achieving remarkable success and numerous accolades, Dhoni remained humble and grounded. He never sought personal glory and always emphasized the team’s achievements. Dhoni’s humility was evident when he stepped down as captain, giving the next generation of leaders an opportunity to lead the team while ensuring a smooth transition.

Effective teamwork

Dhoni understood the importance of teamwork and fostered a strong sense of camaraderie within the team. He encouraged collaboration, unity, and selflessness among the players. An example of his emphasis on teamwork was his partnership with Gautam Gambhir during the 2011 ICC Cricket World Cup final. Their vital partnership demonstrated the power of collaboration and the ability to achieve collective success.

Adaptability to changing situations

Dhoni had a remarkable ability to adapt his strategies based on the evolving circumstances of a match. He was flexible in his approach and adjusted game plans accordingly. A notable instance of his adaptability was during the 2016 ICC World T20 semifinal against Bangladesh. Dhoni’s decision to change field positions on the last ball resulted in a run-out and a thrilling victory for India.

Building a winning culture

Dhoni played a pivotal role in building a winning culture within the Indian cricket team. His focus on discipline, hard work, and continuous improvement inspired his teammates to strive for excellence. Under his captaincy, the team achieved significant milestones, including the number-one ranking in Test cricket and winning major tournaments.

In the realm of leadership, Mahendra Singh Dhoni’s legacy stands tall as a shining example of what it means to be an exceptional leader. As the cricketing world continues to draw inspiration from his leadership, Dhoni’s impact will be felt for generations to come, serving as a constant reminder of the qualities and values that define a truly exceptional leader.

वेस्टइंडीजचा संघ २०२३ च्या विश्वचषकात दिसणार नाही. ही गोष्ट किती त्रास देणारी आहे याची कल्पना तरी करू शकतो का आपण. १९३०-३२ पासून सुरु झालेला वेस्टइंडीज क्रिकेटचा प्रवास आपण सगळेच बघतो आहोत. मुळात वेस्टइंडीज हा एक देश नाही. कॅरेबियन द्वीपसमूहात वसलेल्या अनेक देश आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपुरते ‘वेस्टइंडीज’ या नावाने एकत्र येतात. या खेळाडूंनी आपल्याला खूप काही दिलं आहे. जुन्या काळातील  हेडली, वॉरेल, विक्स, वॉलकॉट, रामाधीन, व्हॅलेंटाईन पासून आत्ताच्या लारा, चंदरपॉल किंवा ख्रिस गेल पर्यंत अनेक वेस्टइंडीज क्रिकेटपटू आमच्या गळ्यातले ताईत होते. १९७५-१९९० या काळातले खेळाडू – लॉइड, रिचर्ड्स, हॅन्स, ग्रिनीज, दुजाँ, मार्शल, होल्डिंग, गार्नर, रॉबर्ट्स यांनी तर आमचं बालपण समृद्ध केलं. ते ना आमच्या देशाचे होते, ना आमच्या रक्ताचे… पण त्यांचं क्रिकेट खेळणं आमच्यासाठी सूख होतं. आम्ही त्यांना बघत बघत शिकत गेलो. सोबर्स सारखा खेळाडू तर शतकात एखादा यावा. या सगळ्यांच्या खेळाने नटलेला तो वेस्टइंडीज नावाचा संघ २०२३ च्या विश्वचषकात दिसणार नाही ही खरोखर वेदनादायक गोष्ट आहे. प्रत्येक साम्राज्याची कधी ना कधी वाताहत होते. क्रिकेटवर राज्य करणाऱ्या वेस्टइंडीजची होऊ नये अशी इच्छा होती, पण…. 

मुळात ही सगळी कॅरेबियन बेटं अमेरिकेच्या जवळ वसलेली. सर्वच बेटांमध्ये आर्थिक परिस्थिती तशी यथातथाच. पोटापाण्यासाठी माणसं अमेरिकेला जाऊ लागली, ती संस्कृती जवळ करू लागली. मग त्यांचे खेळ आले, कदाचित तेच जास्त जवळचे झाले. बास्केटबॉल, बेसबॉल, फुटबॉलच्या नादात क्रिकेटकडे दुर्लक्ष होत गेलं. गेल्या ३०-३५ वर्षातली वेस्टइंडीजची स्थिती बघता हे होणारच होतं. १९९०-२००० च्या दशकापर्यंत त्यांचं क्रिकेट जिवंत होतं, पण हळूहळू त्याचा अस्त होऊ लागलाच होता. त्यात एकीकडे क्रिकेट देखील बदलत चाललं होतं. एकूणच जग वेगवान होत होतं, मग कसोटी क्रिकेट संपू लागलं आणि आता वेस्टइंडिजचं एकदिवसीय क्रिकेट देखील बंद होईल का अशी भीती वाटू लागली आहे. वेस्टइंडीजचे क्रिकेटपटू जगभर प्रसिद्ध होते, ते त्यांच्या दिलखुलास खेळामुळे. ते पैशांसाठी इंग्लिश काउंटी, ऑस्ट्रेलियातील देशांतर्गत क्रिकेट काय किंवा दक्षिण आफ्रिकेत रेबेल टूर्स देखील खेळले, पण सगळीकडेच त्यांनी आपल्या खेळामुळे वाहवा मिळवली. तोंडात च्युईंग गम चघळत फलंदाजी करणारा व्हिव रिचर्ड्स असेल किंवा समोरच्या खेळाडूच्या नजरेत भेदकपणे बघणारा मायकल होल्डिंग, माल्कम मार्शल असतील, बहुतेक खेळाडूंनी मैदानावर आपल्या खेळाने प्रेक्षकांना खुश केलं. ही माणसं आपल्यासारखीच वागली, आपल्यासारखीच राहिली. त्यांची लफडी, त्यांची भांडणं, त्यांची माणुसकी, त्यांची दोस्ती, त्यांची खिलाडूवृत्ती संपूर्ण क्रिकेट जगताने बघितली, जगली, अनुभवली.  कदाचित म्हणूनच हे खेळाडू आपल्याला आपले वाटले. 

गेल्या काही वर्षात वेस्टइंडीज क्रिकेट अधोगतीला जायला सुरुवात झालीच होती. कोणीही यावं आणि टपली मारून जावं अशी त्यांची स्थिती झाली होती. मुळात वेस्टइंडीज विश्वचषकासाठी पात्रता फेरी खेळते आहे हीच दुर्दैवाची गोष्ट. वेस्टइंडीज २ वेळचे विश्वविजेते आहेत. १९७५ ते १९८३ पर्यंतच्या स्पर्धा त्यांनी गाजवल्या आहेत. अशावेळी हा संघ पात्रता फेरीत खेळतो हे क्रिकेटप्रेमींना न पचणारंच आहे. खेळाचे नियम बदलले आहेत. आता पात्रता फेरीला देखील तेवढंच महत्व आलं आहे, इतर देश देखील विश्वचषकात पात्र होण्यासाठी प्रयत्न करत आहेत वगैरे वगैरे गोष्टींनी आम्ही आमची समजूत करून घेतली. पण पात्रता फेरीत एकामागून एक तीन पराभव बघितल्या नंतर मात्र या संघाच्या हाराकिरीवर विश्वास बसला. होय, हाराकीरीच ती. जो संघ पात्रता फेरीत खेळताना झिम्बाब्वे, नेदरलँड्स आणि स्कॉटलंड कडून पराभव पत्करतो, त्याच्या खेळाला दुसरं काय म्हणायचं? संघाला बांधून ठेवणारा एकही खेळाडू नाही, फलंदाज आणि गोलंदाज म्हणावी तशी कामगिरी करत नाहीत, समोरच्या दुबळ्या प्रतिस्पर्ध्याला तुम्ही योग्य टक्कर देऊ शकत नाही, मग तुम्ही जिंकणार कसे? 

पात्रता फेरीत वेस्टइंडीजने झिम्बाबे कडून पराभव पत्करला. २६९ धावांचा पाठलाग करताना वेस्टइंडिज फक्त २३३ धावा करू शकले. सिकंदर रझा आणि तेंडाई चटारा यांच्या गोलंदाजीसमोर वेस्टइंडीजचे फलंदाज खेळू शकले नाहीत. पुढे साखळी सामन्यात त्यांना नेदरलँड्सने हरवले. खरे तर या सामन्यात वेस्टइंडीजने चांगली फलंदाजी केली होती. ५० षटकात ३७५ धावांचा पाठलाग करताना नेदरलँड्सचा संघ तोडीत तोड ठरला. हा सामना सुपर ओव्हर मध्ये गेल्यानंतर घडलेला थरार जगणे बघितला. लोगन फॅन डर  बीक या डच खेळाडूने वेस्टइंडीजला एकहाती पराभूत केलं. इतेच वेस्टइंडीजच्या विश्वचषकातून बाहेर पडण्याची घंटा वाजली. आणि सुपर सिक्समध्ये त्यांना स्कॉटलंडकडून दारुण पराभव स्वीकारावा लागला. वेस्टइंडीज या विश्वचषकात दिसणार नाहीत यावर शिक्कामोर्तब झालं आणि क्रिकेट विश्वात खळबळ माजली.  

यापुढची वेस्टइंडीज क्रिकेटची अवस्था सांगणे अवघड आहे. आता ते विश्वचषक खेळणार नाहीत. आधीच कसोटी क्रिकेटमध्ये त्यांची परिस्थिती भीषण आहे. आता विश्वचषकात न खेळल्यामुळे तिथलं क्रिकेट अजून मागे जाईल. याचा खेळावर तर परिणाम होईलच, पण खेळाडू आणि क्रिकेट रसिक यांच्यावर देखील होईल. हे क्रिकेट एकूणच काही वर्षे मागे जाईल. पुढची पिढी बेसबॉल आणि बास्केटबॉल कडे अधिक आकर्षिली जाईल. कदाचित यापुढे वेस्टइंडीज समूह न राहता प्रत्येक देश स्वतंत्रपणे क्रिकेट खेळू लागला तर? ही शक्यता देखील नाकारता येत नाही. मग वेस्टइंडीजची ती झिंग दिसणार नाही, ती तडफ दिसणार नाही, आणि वेस्टइंडीज क्रिकेट इतिहासजमा होऊ शकेल. आता खऱ्या अर्थाने गरज आहे ते वेस्ट इंडिज क्रिकेट बोर्डाने पाय घट्ट करून उभं राहण्याची. आपापसातील हेवेदावे दूर करून एकत्र येण्याची आणि वेस्टइंडीज क्रिकेटला गतवैभव मिळवून देण्याची. वेस्टइंडीजने आम्हा क्रिकेट रसिकांना खूप काही दिलं आहे, आम्हाला ते वैभव परत आलेलं नक्की बघायचं आहे. गोष्ट सोपी नाहीये, अडथळे खूप आहेत. पण वेस्टइंडिज परत आले तर क्रिकेटचे सोनेरी दिवस परत येतील हे देखील खरे. तूर्तास, या विश्वचषकात वेस्टइंडीज नसेल याची सवय करून घेऊया. 

२०२३-२०२५ या दोन वर्षांसाठीच्या टेस्ट चॅम्पियनशीपची आता सुरुवात झाली आहे. एकीकडे इंग्लंड-ऑस्ट्रेलिया मधील ऍशेस मालिकेला सुरुवात झाली, तर दुसरीकडे वेस्ट इंडिज आणि भारत या दोन संघांमधील मालिकेचे बिगुल देखील वाजले. पुढच्या महिन्यात भारतीय संघ वेस्ट इंडिजच्या दौऱ्यावर जाणार आहे. या दौऱ्यात भारतीय संघ ३ कसोटी, ३ एकदिवसीय आणि ५ टी-२० सामने खेळेल. याच दौऱ्यातील कसोटी आणि एकदिवसीय सामन्यांसाठी भारतीय संघाची घोषणा करण्यात आली. प्रत्येक नवीन दौऱ्यासाठी संघाची घोषणा होत असताना एक वेगळीच उत्सुकता असते. पण हा दौरा काही अर्थाने खास असणार आहे. काही दिवसांपूर्वीच झालेल्या जागतिक कसोटी स्पर्धेच्या अंतिम सामन्यात आपण दारुण पराभव स्वीकारला होता, आपले बहुतेक सर्वच रथी महारथी तलवारी म्यान करून तंबूत परतले. आपण सलग दुसऱ्यांदा अंतिम फेरीत प्रवेश केला असला तरी, दोन्ही वेळा आपण पराभव स्वीकारला. प्रश्न पराभवाचा नक्कीच नाही, पण गेल्या १० वर्षात अनेकदा संधी मिळून देखील आपला संघ एकही आयसीसी स्पर्धा जिंकू शकला नाहीये, ती जखम जास्त बोचते. याच पार्श्वभूमीवर या दौऱ्यावर जाणारा भारतीय संघ, खास करून कसोटी संघ कसा असेल याकडे क्रिकेट रसिकांचे लक्ष होते. 

या दौऱ्यासाठी कसोटी संघ निवडताना निवड समितीने ३ नवीन खेळाडूंना संघात स्थान दिले. यशस्वी जयस्वाल, ऋतुराज गायकवाड आणि मुकेश कुमार कसोटी संघाचा भाग असतील. या तीनही खेळाडूंनी गेल्या काही हंगामात घरगुती क्रिकेटमध्ये चांगली कामगिरी केली आहे. त्याचेच फळ त्यांना मिळाले आहे असे नक्की म्हणता येईल. मुख्य म्हणजे हे तीनही तरुण खेळाडू चांगल्या फॉर्म मध्ये आहेत. त्यांना योग्यवेळी संधी मिळणे आवश्यक होते, आणि ही मिळालेली संधी त्यांना बरंच काही देऊन जाईल हे नक्की. वेस्टइंडीजचा दौरा त्यांच्यासाठी सोपा नक्की नसेल. वेस्टइंडीजचा संघ आता पूर्वीसारखा राहिला नाहीये, त्यांचे टी-२० क्रिकेटकडे जास्त लक्ष आहे वगैरे गोष्टी कितीही बरोबर असल्या तरी देखील वेस्टइंडीज मध्ये कसोटी पदार्पण करणे नक्कीच सोपे नसेल. अंतिम ११ मध्ये संधी मिळाल्यास या तीनही खेळाडूंना चांगली कामगिरी करून दाखवणे महत्वाचे असेल. त्याचबरोबर हे देखील लक्षात घेतले पाहिजे की एखाद्या खेळाडूने भारतात पदार्पण करून पहिल्याच कसोटीत शतक ठोकणे आणि वेस्टइंडीज सारख्या – भिन्न खेळपट्टी आणि हवामान असलेल्या – प्रदेशात पदार्पण करून ५०-६० धावा करणे यामध्ये देखील फरक आहे. कदाचित हे खेळाडू पहिल्या दौऱ्यात चुकतीलही, पण त्यांना योग्य तो आधार देऊन, साथ देऊन चांगल्या संधी देणे आवश्यक आहे. 

यशस्वी आणि ऋतुराजच्या निवडीवरून समाज माध्यमांत चांगलीच उहापोह झाली. या दोन खेळाडूंची निवड झाली, पण सर्फराज खानला मात्र भारतीय संघात स्थान मिळत नाही यावरून चांगलेच वाद रंगले. अनेक माजी खेळाडूंनी देखील निवड समितीवर टीका केली. सर्फराझची निवड झाली नाही हे एका अर्थाने चुकीचेच आहे, पण त्याची तुलना यशस्वी आणि ऋतुराज बरोबर होणे खचितच अयोग्य आहे. मुळात सर्फराझची निवड मागच्याच वर्षी व्हायला हवी होती. त्याने गेली २-३ वर्षे रणजी स्पर्धेत खोऱ्याने धावा केल्या आहेत हे देखील खरे. पण अजूनही त्याच्यासाठी संघाचे दरवाजे उघडले जात नाहीत. त्याचबरोबर प्रियांक पांचाळ आणि अभिमन्यू ईश्वरन यांना देखील डावलले गेल्याची थोडीफार भावना आहे. पण राष्ट्रीय संघात एकावेळी १५-१७ खेळाडूच खेळू शकू शकतात, त्यामुळे अनेक गुणवान खेळाडूंना संघाबाहेर राहावे लागते. अर्थात ही ओरड भारतीय क्रिकेटची सुरुवात झाल्यापासून आहे, आणि अनेक खेळाडूंना भारतीय संघात स्थान न मिळाल्याचे आपण वेळोवेळी बघत असतो. 

हा संघ निवडतानाच चेतेश्वर पुजारा आणि उमेश यादव या दोघांनाही वगळले गेले. उमेश कदाचित आपल्याला परत भारतीय संघात दिसणार नाही, पण पुजाराचे काय? पुजाराने (अजिंक्य प्रमाणे) आता दुलीप, रणजी स्पर्धेत चांगली कामगिरी करून परत संघात येण्याचे लक्ष ठेवले पाहिजे. अर्थात यावेळी त्याची स्पर्धा तरुण रक्ताशी असेल.गेल्या काही सामन्यात पुजाऱ्याने अपेक्षित कामगिरी केली नाहीये, त्यामुळे त्याचे संघाबाहेर जाणे क्रमप्राप्त होते. पण तितकीच वाईट कामगिरी रोहित आणि विराटची देखील आहे. त्या दोघांनीही मोक्याच्या क्षणी संधी घालवल्या आहेत. रोहितच्या कर्णधारपदावर प्रश्न निर्माण व्हावे अशी परिस्थिती अनेकदा निर्माण झाली आहे. आयपीएलमध्ये कर्णधार म्हणून काम करणे आणि भारतीय संघाचा कर्णधार असणे या दोन सर्वस्वी भिन्न गोष्टी आहेत. विराट देखील त्याच्या कर्तुत्वाला साजेसा खेळ करू शकत नाहीये. अशावेळी संघातून बाहेर जाण्याची कुऱ्हाड फक्त पुजारावर कोसळावी? पुढील दोन वर्षात कोणकोणते खेळाडू भारतीय संघासाठी कसोटी खेळून आपल्याला विजय मिळवून देऊ शकतील याचा निश्चितच विचार व्हायला हवा आहे. कोणाच्याही स्टार दर्जावरून त्याचे संघातील स्थान अबाधित असणे चुकीचेच आहे. अर्थात भारतीय क्रिकेटमध्ये ही गोष्ट काही नवीन नाही हे देखील खरे. 

असो. हा वेस्टइंडीज दौरा अनेक अर्थांनी महत्वाचा असेल. यशस्वी आणि ऋतुराज सारख्या फलंदाजांना आपले नाणे खणखणीत वाजवण्याची संधी आहे, तर विराट आणि रोहित सारखे दिग्गज कशी कामगिरी करतात याकडे देखील लक्ष असेल. संघात ईशान किशन आणि शुभमन गील सारखे तरुण खेळाडू देखील आहेत. एकूणच भविष्याच्या दृष्टीने भारतीय संघाची बांधणी सुरु करण्याची वेळ आली आहे. पुढील वर्षभरात आपल्याला अनेक कसोटी सामने – घरच्या मैदानावर आणि बाहेर देखील खेळायचे आहेत. या सर्वच खेळाडूंनी समर्थपणे भारतीय संघाची धुरा आपल्या खांद्यावर घेण्याची वेळ आली आहे.