Category: Blog

मॅचफिक्सिंगच्या काळ्या झाकोळात भारतीय क्रिकेट चाचपडत असतानाच त्याचा उदय कर्णधार म्हणून झाला होता. बुडत्या क्रिकेटची नैया पार करण्यासाठी त्याच्यापेक्षा दुसरा लायक माणूस निदान १९९७-२००० सालांत तरी शोधून सापडला नसता. २२ जून १९९६ ला चक्क लॉर्ड्सवर पदार्पणातच त्यानं केलेलं शतक हा त्याच्या बहुरंगी कारकिर्दीचा श्रीगणेशा होता.     तसं त्याआधी सी. के. नायडू ते विनू मंकड, विजय हजारे ते कपिल देव, गावसकर ते वेंगसरकर असं भारताचं क्रिकेट अनेक चांगल्या वाईट स्थित्यंतरांतून गेलं, तरी त्याचा मूळ चेहरा थोडाही बदलला नव्हता. कर्णधार या व्यक्तीला म्हणावं तितकं महत्व नव्हतं. ‘जिंकण्याची सवय’ किंवा ‘विजयाचा भस्म्या’ औषधालाही नव्हता. एकाच वेळी अनेक दिग्गज संघात असतानाही केवळ बोटचेप्या धोरणांमुळं, ‘चलता है’ स्वभावामुळं एक वेळ अशी होती की, सचिन तेंडुलकरनं कर्णधारपद सोडल्यानंतर आता पुढे काय, हा प्रश्न पडावा, अशी परिस्थिती. नेमका याच वेळी कंसाच्या काळकोठडीत श्रीकृष्णानं जन्म घ्यावा, तसा सौरव गांगुली क्रिकेटच्या क्षितिजावर एक ठाम नेता म्हणून खडा झाला, आणि जादूची कांडी फिरावी तसं घडलं.

क्रिकेट नाही, पण ते खेळण्याची पद्धत तरी बदलली. संघभावना, समर्पण, ईर्षा हे सगळेच गुणविशेष मैदानावर बघायला मिळू लागले. संघात जुन्याजाणत्यांबरोबर नव्या चेहऱ्यांचाही वावर वाढला. एका संधीसाठी धडपडणाऱ्या सेहवाग, आशिष नेहरा, युवराज सिंग, हरभजनसिंग, झहीर खान आणि अशा अनेकांचे ग्रह चांगल्या अर्थानं फिरले आणि ‘बेभरवशाचा’ अशा शब्दात हिणवला गेलेला भारतीय संघ या ‘दादा’ माणसाच्या नेतृत्त्वात परदेशी संघांसमोर दादा संघ म्हणून उभा राहू लागला.    त्याआधी भारतीयांकडून आक्रमकता मोजून मापून वापरली जायची. स्लेजिंग वगैरे दूरचीच बात, पण कुजक्या प्रश्नालाही प्रत्युत्तर दिलं जात नसे. एका महान खेळाडूनं विनाकारण डिवचल्यानंतर प्रत्यक्ष गॅरी सोबर्सला “हे ब्लडी, यू प्ले युअर गेम, आय प्ले माय गेम” असं ठणकावणारा एकनाथ सोलकर एखादाच. या पार्श्वभूमीवर प्रतिस्पर्धी संघाच्या खेळाडूनं कुरापत काढल्यावर ‘अरे’ला गर्वोन्नत मानेनं ‘का रे?’ विचारणारा हा पहिला भारतीय कप्तान सामान्य क्रिकेटरसिकांपासून ते निवड समितीपर्यंत सगळ्यांनाच भावला. ‘वाकड्यात गेलेल्यांना सरळ करायचं, तर सरळ माणसांना आधी वाकड्यात शिरता आलं पाहिजे’ ही त्याची धारणा. मैत्रीसारखंच वैरही त्यानं काटेकोरपणे निभावलं.     मुंबईच्या वानखेडेवर भारत-इंग्लंड मालिका ३-३ बरोबरीत सोडवल्यानंतर फ्रेडी फ्लिंटॉफ शर्ट काढून मैदानभर गरागरा फिरला. चारच महिन्यांत या उद्दामपणाची परतफेड म्हणून नॅटवेस्ट मालिका जिंकून क्रिकेटची मक्का समजल्या जाणाऱ्या लॉर्ड्सच्या गॅलरीत सौरवनंही शर्ट उतरवून हवेत बेफामपणे फिरवला. ‘प्रत्यक्ष लॉर्ड्सवर तू असं करायला नको होतंस’ असं एकानं त्याला छेडलं, तेव्हा फ्लिंटॉफचा संदर्भ देत तो म्हणाला, ‘लॉर्ड्स इंग्लंडची मक्का असेल, तर वानखेडेही भारताची मक्काच आहे’. बऱ्याच वर्षांनंतर या घटनेवर बोलताना सौरवचा सहकारी लक्ष्मण म्हणाला, “It was not just a reaction, it was a statement that we are no less than anyone”.    

ऑस्ट्रेलियन आपल्या उद्दामपणासाठी जगभर विख्यात आहेत. एकदा ऑस्ट्रेलियाचे चार खेळाडू बाद होऊन प्रत्यक्ष स्टीव्ह वॉ खेळायला उतरला, तेव्हा आपल्या संघाला प्रोत्साहन देत सौरव ओरडला, “Come on boys, Australian Tail has begun”. आश्चर्य आणि उद्वेगानं स्टीव्हचा आ वासला नसता, तरच नवल. श्रीलंकेच्या रसेल अरनॉल्डलाही एकदा सौरवचा झटका बसलेला होता.     झगड्यात उस्ताद असलेला हा माणूस फलंदाजीतले काही थोडे कच्चे दुवे सोडले, तर प्रतिस्पर्ध्याला धोकादायक ठरायचा. शॉर्ट बॉलसमोर कच्चा असलेला सौरव कव्हर ड्राईव्ह आणि स्क्वेअर कटचा राजा होता. “Most dangerous square cuts and most elegant cover drive” असं त्याच्या फटक्यांचं वर्णन केलं जायचं. ऑफ साईडशी असलेल्या त्याच्या या नात्याबद्दल राहुल द्रविड सांगतो, “On the off side, first there is god, then Sourav Ganguly”. फिरकी गोलंदाजीवर पुढे सरसावत बॉल स्वतःच्या टप्प्यात घेऊन मारलेले षटकार, नेत्रदीपक कव्हर ड्राईव्ह, लेग ग्लान्स, स्क्वेअर ड्राईव्ह आणि लेगस्टंप जवळची जागा सोडून पॉइंटवरून मारलेले कट…बस्स बघत राहावं. याच पद्धतीनं त्यानं चक्क ग्लेन मॅकग्रा आणि वसीम अक्रमलाही माती चारली होती. झिम्बाब्वेविरुद्ध खेळताना एकदा सलग ३ चेंडू स्टेडियमबाहेर फेकून देऊन त्यानं विक्रम केलाय. १९९९ च्या विश्वचषकात इंग्लंडमध्ये टाँटनला सौरव आणि राहुलनं केलेली ३१८ धावांची भागीदारी भारतीय क्रिकेटच्या शिरपेचातला एक हिरा म्हणून नावाजली जाते. सौरवच्या १८३ वैयक्तिक धावांच्या वादळात श्रीलंकेचं जहाज त्या दिवशी खडकावर आपटून फुटलं होतं.    

चांगला फलंदाज चांगला कर्णधार होईलच असं नाही, आणि हे प्रत्यक्ष सचिन तेंडुलकरच्या बाबतीत खरं ठरलं होतं. सौरव मात्र नेतृत्त्वगुण उपजत घेऊन आल्यासारखा नैसर्गिक कप्तान ठरला. २००० ते २००५ अशी उणीपुरी पाच वर्षं तो कर्णधार होता, पण या पाच वर्षांच्या खाणकामात त्यानं एकेक नामी रत्नं शोधून भारतीय क्रिकेटच्या मुकुटात जडवली. आशिष नेहराच्या म्हणण्याप्रमाणं सौरवनं आपली माणसं हेरून ठेवलेली होती. त्याला कसोटी अनिर्णित राखणाऱ्या नव्हे, तर जिंकून देणाऱ्या खेळाडूंची अपेक्षा होती. याच एका धोरणामुळं परदेशातला संघाच्या कामगिरीचा ग्राफ उंच उंच जात राहिला. सेहवागला सलामीला खेळवणं हा सौरवच्या कारकिर्दीतला एक क्रांतिकारी निर्णय होता. हरभजन सिंगला संघात घेण्यासाठी तो अहोरात्र झगडला. दिनेश कार्तिक आणि धोनीमध्ये चुरस असताना “Lets try Dhoni” या त्याच्या वाक्याचा परिणाम पुढची १५ वर्षं दिसला. २००२ साली इंग्लंडमध्ये लॉर्ड्सवर नॅटवेस्ट जिंकल्यानंतर २००३ च्या विश्वचषकातही त्याच्या नेतृत्वात भारताची कामगिरी छानच झालेली होती. आपल्या खेळाडूंच्या पाठीशी ठाम उभं राहताना प्रसंगी त्यानं क्रिकेट मंडळाशी वाकडं घ्यायलाही कमी केलं नाही.     त्याच्या कर्णधार असण्यानं काय फरक पडला, त्याचा साधारण अंदाज ब्रायन लाराच्या एक वाक्यातून मिळतो.. “Whatevar be the complex situations, the Indian team under Ganguly has moved to great heights, the fact of the matter is that Ganguly is determined to stay focused”.      कुमार संगकारानं त्याला ‘Master at the art of gamesmanship’ असं नावाजलं.    कुणाही नव्या खेळाडूचं कौतुक करण्यात कंजुषी करणाऱ्या जेफ्री बॉयकॉटलाही सौरवनं भुरळ घातली होती. तो म्हणतो, ” Two of his special qualities are his intelligence and articulation, which helped him immensely in the world of contemporary cricket.”     पुढे प्रशिक्षक म्हणून जॉन राईटची मुदत संपल्यानंतर सौरवच्याच आग्रहामुळं बोलावलेल्या ग्रेग चॅपेलशी त्याचं ग्रेगच्या दुराग्रही स्वभावामुळं बिनसलं आणि त्याला संघाबाहेरचा रस्ताही दाखवण्यात आला. तरीही जिद्दीनं तो परतला. कमबॅकच्या पहिल्याच सामन्यात त्यानं ९८ धावा करून रणशिंग फुंकलं. पुढे ग्रेग चॅपेलवरून छेडलं असता कॅमेऱ्यासमोरच त्यानं उत्तर दिलं, “He will call Dravid, he will call Sachin, but he will not dare to call Ganguly”.     अशा शेरदिल हिंंमतीच्या माणसानं कधीकाळी भारताचं प्रतिनिधित्व केलं होतं, ही भाग्याची गोष्ट. प्रत्यक्ष स्टीव्ह वॉनं त्याला एक प्रशंसेची पावती दिलीय, ती अशी: “Ganguly was the first captain that changed the perception of the way India play cricket. Now there is not much difference between Indian & Australian team!!”     त्याच्या काळात त्यानं कुंभाराचं चाक फिरवलं, आणि भारतीय क्रिकेटचं मडकं घडवलं…आजही BCCI चा अध्यक्ष म्हणून तो तेच करतोय. त्याच्यावर टीकाही होतेय. पण तो बधणारा नाही. त्याच्याच शब्दांत बोलायचं तर..”People throw stones at you..It is you who convert them into milestones!”     सौरव गांगुली..खरा ‘दादा’ माणूस!!

 परीक्षेआधी एकदाही न उघडलेल्या अत्यंत अवघड विषयाच्या पुस्तकासारखा होता तो! निव्वळ मोहिनी…त्याची गोलंदाजी फक्त मोहिनी घालायची!! त्याचं नाव उच्चारताना जितकी जीभ वळणार नाही, तितकी चेंडू हातात असताना त्याची बोटं वळायची आणि वळवळायचीसुद्धा!! तज्ञांची, फलंदाजांची भलीमोठी फौज त्याच्यासमोर उभी ठाकली, आणि थकली, तरीही तो नेमकं काय टाकायचा, हे कधीही कोणालाही अचूक सांगता आलं नाही. एकवेळ ब्राह्मी, नागर किंवा कलिंगासारख्या प्राचीन लिपीमध्ये लिहिलेल्या अगम्य शिलालेखांचं वाचन करता येईल, पण श्रीलंकेचा सर्वोत्तम गोलंदाज म्हणून श्रीलंकन क्रिकेटदरबारी मानाचं पान पटकावणाऱ्या मुथय्या मुरलीधरनची गोलंदाजी वाचणं आणि समजून घेऊन ती खेळणं अवघड होतं. मनगटाचा जास्तीत जास्त वापर करणारा तो ‘ऑफ-ब्रेक फिरकी गोलंदाज’ होता, हे विशेष उल्लेखानं सांगावं लागतं, इतकी त्याची शैली विचित्र होती खरी, पण टप्पा, दिशा, उसळी, उंची आणि फिरकी या पाचही घटकांवर त्याचं अफाट प्रभुत्व होतं, इतकं की पिचवर एखाद्या विशिष्ट ठिकाणी नाणं ठेवून चेंडू बरोबर त्या नाण्यावरच टाकणं, हा त्याच्या डाव्या हातचा मळ होता. मॅकग्राचं सातत्य आणि अचूकता, कुंबळेची उंची आणि दिशा, वॉर्नची फिरकी एकत्र केली, की मुरलीधरनचा जन्म होतो!!   

२०१० साली श्रीलंकेच्या गॉल स्टेडियमवर त्यानं आपल्या तेजस्वी कारकीर्दीला विराम देण्याचं ठरवलं, तेव्हा कसोटी क्रिकेटमध्ये त्यानं एकूण ७९२ बळी आपल्या नावावर केले होते!! शेवटच्या सामन्यात ८००चा टप्पा गाठला, तर सोन्याहून पिवळं; आणि हा मैलाचा दगड नाही गाठता आला, तरीही फारसं काही बिघडत नाही, या अलिप्त भावानं पण आत्मविश्वासानं मुरलीनं ती ‘टेस्ट’ दिली!! नशीबसुद्धा शूरांची सोबत करतं, तसं त्या सामन्यात त्याची बोटं त्याची गुलाम झाली, पिचही त्याला अंकित झालं आणि भारताच्या प्रग्यान ओझाचा बळी घेऊन त्यानं तो जादुई आकडा गाठलाच!! मैदान त्याच्या नावे गर्जत होतं, जागोजाग उभी केलेली त्याची पोस्टर्स लक्ष वेधत होती, ‘Spin Wizard’ म्हणजे ‘फिरकीचा जादूगार’ असे फलक अभिमानानं झळकत होते, श्रीलंकेनं जणू विश्वचषक जिंकला की काय, असा भास होत होता!!   

कुठल्याही भव्यदिव्य गोष्टीची सुरुवात छोटी छोटी पावलं टाकत होते; पण त्याचा पूर्ण प्रवास छोट्या छोट्या पावलांवरच झाला. पिचच्या थोड्याशा तिरक्या असलेल्या दिशेत सहा-सात एका लयीत पडलेल्या पावलांचा नाजूक रनअप, बोटांत चेंडू खेळवत हात खांद्यातून पूर्ण फिरवत हाताचा पंजा आडवा ठेवत मनगटाला झटका देत भिर्रर्रर्र करत सुटलेला चेंडू, तो सोडताना अक्षरशः बटाट्यासारखे झालेले त्याचे डोळे आणि एकाच पावलाच्या ‘फॉलोथ्रू’ पाठोपाठ मोरपीस तरंगत यावं, तितक्या सफाईदारपणे खाली आलेला त्याचा उजवा हात!! त्याच्या प्रत्येक हालचालीतलं नाट्य टिपायला प्रतिभा कालिदासाची हवी, आणि नजाकत चितारायला हात पिकासोचे!! हे नाटक कमी पडायची भीती त्याच्या कौशल्याला वाटली असेल म्हणून की काय, स्पायडरमॅन जाळं पसरवतो, तसा झपकन सोडलेला चेंडू आईच्या हातात न सापडता बेभान धावणाऱ्या अवखळ पोरासारखा फलंदाजाला चुकवत स्टंपकडं धावायचा!! हातहातभर वळायचा!! अगदी सिमेंटच्या पिचवरसुद्धा!!     स्वतः मुरलीधरनच्या मते, अचूकता सर्वांत महत्त्वाची. त्यापाठोपाठ फिरकी! एकदा ही दोन लक्ष्यं साध्य झाली की गोलंदाज नवे प्रयोग करायला मोकळा असतो, आणि त्यामुळं गोलंदाजीत वैविध्य आणणं तुलनेनं सोपं ठरतं. स्वतः मुरली याच क्रमानं शिडीची एकेक पायरी चढला! आधी त्याला मंदगती गोलंदाजी करायची होती, ते जमेना म्हणून त्यानं लेगब्रेकची कला अवगत करायचा प्रयत्न केला!! त्यातही समाधान न झाल्यानं तो ऑफब्रेककडं वळला! आधी त्यानं आपला टप्पा घोटवून घेतला, मग चेंडूला उंची देऊन टप्प्याबरोबरच दिशा दिली, त्यात सातत्य आणत चेंडूला असामान्य फिरकी देण्याचा त्याचा परिपाठ चालूच होता. लेगब्रेक गोलंदाजीची सुप्त इच्छा अपुरी राहिल्यानं असेल कदाचित, ऑफब्रेकमध्येही त्यानं मनगटाचा यथेच्छ वापर केला!! असं करणारा तो पहिलाच अपारंपरिक गोलंदाज ठरला. ‘unusual use of wrist’ असं त्याच्या शैलीचं वर्णन केलं गेलं. वर्षं उलटता उलटता ऑफब्रेकबरोबरच टॉपस्पिनवर त्यानं हुकूमत प्रस्थापित केली. त्याच्या गोलंदाजीचा पिकायला आलेला हापूस आंबा जरा कुठं फलंदाजांच्या लक्षात यायला लागला होता, तेवढ्यात ऑफब्रेकच्या हापूसच्या झाडावर त्यानं ‘दूसरा’ किंवा इंग्रजीत ज्याला ‘other one’ म्हणतात, त्याचं कलम केलं; आणि मग तो सुटलाच!! दृश्य बदल न करता टाकलेला हा ‘दूसरा’ आणि टप्पा पडून वेगानं सरळ जाणारा टॉपस्पिनर. दोन्ही बाजूंनी त्याच्या गोलंदाजीला धार चढली. नियंत्रित गोलंदाजी करण्यावर भर दिलेला, आणि नवेच धोकादायक चेंडू आत्मसात केलेला हा गिळगिळीत मासा,  फलंदाजांना कधीही गिळता आला नाही!! अनेकांनी चिकाटीनं मुरलीची गोलंदाजी अभ्यासली, आणि मत दिलं, “त्याच्या हाताचा पंजा आडवा असेल, तर ऑफब्रेक आणि पंजा थोडासा तिरका असेल, तर तो दूसरा” बस्स!! यापलीकडं चिकित्सा होऊच शकली नसती!!    डोईजड झाल्या मुरलीधरनला रोखण्यासाठी म्हणून प्रस्थापितांनी मग वेगळी शक्कल लढवली!! त्याच्या शैलीवरच ‘तो चेंडू फेकतो’ असे आरोप झाले. अर्थातच त्याची सुरुवात ऑस्ट्रेलियातून झाली. मानसिक खच्चीकरण करण्यासाठी आगाऊपणे त्याला त्याच्या वर्णावरूनही डिवचलं गेलं. एकदा त्याचे सलग ३ चेंडू ‘फेकले’ या सबबीखाली नो बॉल दिले गेले. त्याची गोलंदाजी बंद करण्याचा प्रकारही झाला. शांतपणे तो सगळ्याला सामोरा गेला. त्याच्या अंगावर नाना तऱ्हेच्या वायर्स, सेन्सर्स चिकटवून अक्षरशः वाहनांच्या टेस्टिंग मध्ये डमी असतात, तशी वागणूक त्याला देत ICCनं अनेक विद्यापीठांच्या मदतीनं अनेकदा गोलंदाजीच्या त्याच्या शैलीचं biomechanical analysis केलं. कुठलीही लाच न देता, काहीही manipulate न करता मुरली निर्दोष सुटला! त्याची शैली जगन्मान्य झाली. श्रीलंकेचा किल्ला शाबूत ठेवणारी त्याची फिरकीची तोफ आग बरसवतच राहिली.    त्या वेळची समीकरणं साधारण भारत विरुद्ध ऑस्ट्रेलिया, इंग्लंड विरुद्ध न्यूझीलंड, पाकिस्तान विरुद्ध दक्षिण आफ्रिका अशी असायची. श्रीलंकेच्या बाबतीत निदान कसोटीत तरी हे समीकरण मुरलीधरन विरुद्ध प्रतिस्पर्धी संघ असं असायचं!! समोरचा संघ त्याला खेळू शकतो की नाही, यावर सामन्याचा निकाल ठरायचा.. हे सगळं कधी, तर संघात अट्टापटू, जयसूर्या, जयवर्धने, संगकारा आणि चमिंडा वास असताना!!     वेगवान गोलंदाजांना पोषक असणाऱ्या इंग्लंड आणि न्यूझीलंडच्या खेळपट्ट्यांवरही मुरलीचा प्रभाव तसूभरही कमी झाला नाही! ऑस्ट्रेलियासाठी तर तो सैतान होता. एकदा ऑफस्टंप बाहेर जवळ जवळ २ फूट लांब अंतरावर पडलेल्या त्याच्या चेंडूनं टॉम मूडीची लेगस्टंप उडवली होती!! एकदा पायाची नस दुखावल्यानं त्यानं एकाच पायावर जागच्याजागी उभं राहून गोलंदाजी करताना शेन वॉटसनचा बळी घेतला!!     त्याची शैली समजणं अवघड होतं, ही जॅक कॅलिसची कबुली.
    “मुरलीविरुद्ध खेळणं म्हणजे बुद्धिबळ, त्यापेक्षाही डोकेदुखीच”, डॅमियन मार्टिनचं पांढरं निशाण!!    “त्याला तोंड देणं आम्हा ऑस्ट्रेलियन्सना सगळ्यात अवघड गेलं” मिस्टर क्रिकेट ही उपाधी असलेल्या माईक हसीनं मुरलीला दिलेलं हे प्रशस्तीपत्र. ते देताना त्याच्या भयंकर डोळ्यांचा उल्लेख करायला माईक विसरलेला नाही. त्याच्या हातून सुटलेल्या हवा चिरत जाणाऱ्या चेंडूचा ‘भिर्रर्रर्रर्र’ असा आवाजही त्यानं काढून दाखवलाय!!    “आधीच्या पिढीतल्या श्रेष्ठांना धक्के देत, आणि समकालीन गोलंदाजांबरोबर अटीतटीची स्पर्धा करत तो सर्वोत्तम ठरला. शेन वॉर्नच्याही वरचं स्थान मी त्याला देईन”, सकलेन मुश्ताकनं एका मुलाखतीत सांगितलं.     मुरलीचं कोडं कोणालाही सुटलं नाही, अगदी ऍलन बोर्डरलासुद्धा. कमेंटरी बॉक्समध्ये बसून तो एकदा त्याला चक्क ‘लेगस्पिनर’ संबोधता झाला.    “तो वाईट चेंडू टाकतच नाही आणि इथंच फलंदाजांवर वरचढ ठरतो. सतत उत्तम चेंडू खेळून वैतागलेले फलंदाज आक्रमक फटक्यांच्या नादात त्याच्या वेदीवर आपला बळी देतात”, इति गॅरी कर्स्टन. 

    “Shrilankan Cricket would not have gone on the maps without him!” विस्डेनचा एके काळचा संपादक लॉरेन्स ब्रूथ मुरलीबद्दल हे सांगतो. त्याच्याही पुढं जाऊन तो म्हणतो, “In fact the game would have been poorer without him!”    खरंय, क्रिकेट खरोखर त्याच्या नसण्यानं गरीब झालं असतं. कसोटी क्रिकेटमध्ये ८०० आणि वनडे मध्ये ५३४ बळी, हे फक्त शुष्क आकडे दिसले, तरी त्यावरचा वलयाचा रेशीमपडदा बाजूला करून बघितला कि कळतं, त्यानं प्रतिस्पर्ध्यांना किती सतावलं, ते!!    प्रतिस्पर्ध्यांचं जाऊ द्या.. शेकोटीची ऊब घेणाऱ्याला कधीतरी चटकाही बसतो, तसेच चटके मुरलीधरनसाठी यष्टीरक्षण करणाऱ्या रोमेश कालुवितरणा आणि कुमार संगकारालाही बसले!!कुमार संगकारानं विक्रम साठेला दिल्या मुलाखतीत हे किस्से उलगडून सांगितले!!    काही केल्या मुरलीचा ‘दूसरा’ ओळखता येत नसल्यानं वैतागलेल्या कालुवितरणाला ‘पुढची किमान सहा षटकं दूसरा टाकणार नाही’, असं आश्वस्त करून मुरलीनं ऐनवेळी आपला बेत बदलला, आणि लगेचच दूसराच टाकला!!    एकदा ऑस्ट्रेलियात खेळत असताना जिमी मायर फलंदाजी करत होता. मुरलीचा दूसरा आपण ओळखला असा वाटून चेंडू अडवण्यासाठी विकेटमागं असलेला कुमार संगकारा आपल्या उजव्या बाजूला दोन पावलं जातो न जातो, तोच चेंडू बरोबर विरुद्ध दिशेला वळला. चूक लक्षात येताच शेवटचा प्रयत्न म्हणून कुमारनं आपला डावा हात लांबवला, आणि आपसूक पंजामध्ये अडकलेला चेंडू १८० अंशात मागे वळून स्टंपवर फेकला. क्रीज सोडून पाच पावलं पुढं गेलेल्या मायरला जीवदान मिळण्याचा प्रश्नच नव्हता!! मुरलीच्या या बळीचं पूर्ण श्रेय कुमारला दिलं गेलं असलं, तरीही तो चेंडू ओळखण्यात आपली चूक झाली, आणि जे घडलं, ते केवळ अपघाती होतं, ही प्रांजळ कबुली त्यानं दिली.    जवळच्या, संघातल्या माणसालासुद्धा आपल्या गोलंदाजीचा थांग न लागू देणारा श्रीकृष्णासारख्या निष्णात राजकारण्याच्याच वंशातला हा मुथय्या मुरलीधरन!! कुमार संगकाराच त्याची व्याख्या करतो, “Murali is an example of dedication, hard work, commitment, passion and enthusiasm!!”    तो कौशल्यात आणि आकड्यांच्या दृष्टीतही सर्वश्रेष्ठ ठरला, हे निर्विवाद!! त्याला विक्रम नको होते असं नाही, पण संघाच्या ध्येयाआड त्यानं ते कधीही येऊ दिले नाहीत. त्याच्या काळात त्याची मुरली उत्कटपणे वाजली, तिचा रसाळपणा सिद्ध करायला त्याचे आकडे पाहावेत जरूर, पण  एखाद्या भाबड्या प्रेक्षकावर त्याच्या गोलंदाजीनं केलेलं गारूड त्या प्रेक्षकाकडूनच ऐकावं. ती मुरली जास्त सुरेल की ही आकड्यांची, त्याची मात्र काही कल्पना नाही!!

2022 वर्षातील सप्टेंबर महिना हा खेळाडुंच्या प्रदीर्घ कारकीर्दीचा अंत म्हणून ओळखला जाईल. सेरेना विल्यम्स, रॉजर फेडरर आणि या यादीत आणखी एक नाव जोडलं गेलंय ते म्हणजे भारतीय महिला क्रिकेट टीमची फास्ट बॉलर झुलन गोस्वामी. भारताकडून झुलन 12 टेस्ट, 204 वनडे, 68 T20 खेळली आहे. 2002 साली तिने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर पदार्पण केले. जवळपास दोन दशकांनतरही  ती टेस्ट आणि वनडे क्रिकेटमध्ये महत्वाची खेळाडू होती. 
वयाच्या चाळीसासाव्या वर्षी देखील वेगवान गोलंदाजींचं नेतृत्व ती करत होती. भारतातात जिथे फिरकीपटुंना पोषक वातावरण असतं, इतकंच नव्हे तर स्पिन बॉलर्सदेखील खोऱ्याने भरती होतात तिथे फास्ट बॉलर म्हणून एवढी प्रदीर्घ कारकीर्द घडवणं हे कौतुकास पात्रच आहे. झुलनने महिला प्रतिस्पर्धी खेळाडूच्या मनात तिच्या बेस्ट इयर्समध्ये भीती निर्माण केली होती. तिच्या बॉलिंग स्पीडने आणि इनस्विंगमूळे अनेक नावाजलेल्या खेळाडुंची भंबेरी उडायची. तिच्या पेस बॉलिंगमूळे क्रिकेट विश्वात ‘चखदा एक्स्प्रेस’ या टोपणनावाने ती प्रसिद्ध झाली. फेसबुक, इन्स्टाग्राम अस्तित्वात नव्हते. सचिन तेंडुलकरच्या कसोटीत १०,००० धावा नव्हत्या. इंटरनॅशनल क्रिकेट न खेळल्यामुळे महेंद्रसिंग धोनी, जेम्स अँडरसन किरकोळ लोकांनाच ठाऊक होते. अटलबिहारी वाजपेयी त्यावेळी पंतप्रधान होते. पोस्ट ग्रॅज्युएट होणं म्हणजे आभाळालाच हात टेकल्यासारखं वाटायचं. मोबाईल प्रकरण फार कमी लोकांकडे होतं. पत्र लिहण्यातला स्पार्क बऱ्यापैकी टिकून होता त्या काळात 5 फुट 11 इंच उंची असलेल्या झूलनने क्रिकेट कारकीर्दीला सुरुवात केली होती. 

भारतात (विशेषतः महिलांमध्ये) क्रीडासंस्कृती रुजवण्यात सायना नेहवाल, सानिया मिर्झा, अंजली भागवत, पी.व्ही सिंधु  तसेच झुलनची संघ सहकारी मिताली राज यांची नावं आदराने घेतली जातात. यात चूक नाहीच आहे, त्यांचं त्यांच्या खेळात खूप मोठं योगदान आहेच, पण झूलन गोस्वामी हे नाव त्या पंक्तीत असावं असं कायम वाटत आलंय. महिलादिनी क्रीडा क्षेत्रात उत्तुंग कामगिरी करणाऱ्या  महिला खेळाडूंच्या फ्लेक्स बॅनरवर झूलन अभावानेच दिसते.
रसगुल्ला किंवा फुटबॉल न आवडणारा बंगाली विरळाच. झूलनदेखील याला अपवाद नव्हती. परंतु १९९२ चा वर्ल्डकप पाहिल्यानंतर तिची क्रिकेटमधली रुची अधिकच वाढली. १९९७ साली वयाच्या पंधराव्या वर्षी ऑस्ट्रेलिया महिला संघ इडन गार्डन्सवर वर्ल्डकप जिंकला त्या सामन्यात झूलन बॉल गर्लच्या भूमिकेत होती. बेलिंडा क्लार्क, कॅथरिन फिट्झपॅट्रिक सारख्या तत्कालीन ऑस्ट्रेलियन दिग्गज खेळाडुंचा खेळ पाहुन झूलन प्रभावित झाली होती. फुटबॉल प्रेमी कुटुंब, त्या काळी महिला क्रिकेटचं स्थान आणि इतर बाबी बघता घरुन विरोध होणं स्वाभाविकच होते. घरच्यांचा विरोध पत्करून, नजीकच्या परिसरातील राहणाऱ्या लोकांचे टोमणे सहन करत तिने सराव चालूच ठेवला. चखदा सारख्या छोट्या गावातुन येणाऱ्या झुलनसाठी क्रिकेट कारकीर्द घडवणं तसं कठीणच होतं. तिला जाऊन येऊन पाच तासांचा प्रवास करावा लागायचा. तिच्या या प्रवासात, नेटाने सराव चालू राहण्यात झुलनचा आजीच्या पाठिंब्याचा फार मोठा आधार होता.
चखदा ते लंडन( लॉर्ड्स क्रिकेट ग्राऊंड)  हा प्रवास सोपा निश्चितच नव्हता. अनेक चढ उतारांचा सामना झुलनला या प्रवासात करावा लागला. हा प्रवास एक दोन वर्षांचा नाही तर तब्बल दोन दशकांचा प्रवास आहे. 2002 मध्ये इंग्लंडविरूध्द कारकीर्दीचा श्रीगणेशा करणारी झुलन इंग्लंडविरूध्दच आपल्या आंतरराष्ट्रीय करियरमधील शेवटची मॅच खेळली. 2002 साली त्या सिरीजमध्ये भारतीय टीमने इंग्लंडला व्हाईटवॉश दिला होता आणि यावर्षी देखील व्हाईटवॉश दिला. झुलनचा कारकीर्दचं एक वर्तुळा पुर्ण झालं. त्यापेक्षाही शेवट गोड झाला ही बाब झुलनसह साऱ्या क्रिकेटप्रेमींसाठी आनंदाची गोष्ट आहे. या सिरीजमध्ये तिच्यासोबत बॉलिंग अटॅकमध्ये साथ देणारी रेणुका सिंह ही देखील 2016 टी20 वर्ल्डकपमध्ये बॉल गर्ल होती. वेगवान गोलंदाजीचं बॅटन एकार्थाने झुलनने रेणुका सिंगकडे दिलेलं आहे. 
भारत विरूद्ध इंग्लंड वनडे सिरीजमध्ये पहिल्यांदा झुलन मितालीच्या अनुपस्थित मैदानात उतरली. याच सिरीजमधील तिसऱ्या वनडेत झुलनने 10,000 बॉल्स टाकण्याचा रेकॉर्ड केला आहे. आंतरराष्ट्रीय कारकीर्दीतल्या शेवटच्या दोन्ही ओव्हर तिने मेडन टाकल्या होत्या. वनडेमध्ये (255) तसेच सर्व फॉर्मेट मिळून (355) सर्वाधिक विकेट्स झुलनच्याच नावावर आहे. वर्ल्डकपच्या इतिहासात देखील झुलननेच सर्वाधिक विकेट्स स्वतः च्या नावावर केल्या आहेत. 
2008 मध्ये मिताली राजकडून तिच्याकडे कर्णधारपद आलं. तीन वर्ष तिने भारतीय टीमचं नेतृत्व केलं. 2009 वर्ल्डकपला भारत तिच्या नेतृत्वाखाली तिसऱ्या क्रमांकावर पोहोचला होता. 2005, 2009, 2013, 2017, 2022 या पाच वर्ल्डकप मध्ये झुलनने भारतीय टीमचं प्रतिनिधित्व केलं त्यापैकी एकही वर्ल्डकपमध्ये तिला विजेतेपदाचं मेडल गळ्यात पडलं नाही. 2017 मध्ये झुलन (आणि मिताली) जेतेपदाच्या जवळ पोहोचली होती पण इंग्लंडची फास्ट बॉलर श्रुबसोलचा ‘त्या’ स्पेलमुळे भारत लॉर्ड्सवर हरला होता. सेमी फायनल आणि फायनलमधे झुलनने अप्रतिम बॉलिंग केली होती. ऑस्ट्रेलिया आणि इंग्लंडविरूध्द तिने अनुक्रमे 2 आणि 3 विकेट घेतल्या होत्या. तर 2022 वर्ल्डकपला आफ्रिकेविरूध्दचा करो या मरो सामन्यात दुखापतीमुळे तिला बाहेर बसावे लागले होते.

मध्यमगती गोलंदाज ही तिची मुख्य ओळख असली तरी फलंदाजीतही तिने संघासाठी योगदान दिलं आहे. भारताकडून वनडेमध्ये 1000 रन आणि 100 विकेट घेणारी झुलन एकमेव आहे. 2006 झाली इंग्लंडविरूद्ध झालेल्या टेस्टमध्ये मिताली राज सोबत अर्धशतकीय भागीदारी करून मॅच ड्रॉ करण्यात महत्वाची भूमिका पार पाडली. तर दुसऱ्या टेस्टमध्ये नेहमीप्रमाणे बॉलिंगने करामत करत दहा विकेट घेत टेस्टमध्ये भारत इंग्लिश टीमविरूध्द कसोटीत ऐतिहासिक विजय मिळवू शकला. त्या स्पेलमुळे दहा विकेट घेणारी सर्वात कमी वयाची खेळाडू ठरली होती. तिच्या या कामगिरीमुळे तिला 2007 सालचा आयसीआयसी प्लेयर ऑफ द इयर पुरस्कार मिळाला होता. हा पुरस्कार मिळवणारी ती पहिली भारतीय महिला क्रिकेटर आहे. 2021 साली ऑस्ट्रेलियाविरूद्ध वनडे सिरीजमध्ये आपल्या शेवटच्या ओव्हरमध्ये महत्वपूर्ण चौकार मारत ऑस्ट्रेलियाची सलग 26 विजयाची मालिका खंडित केली होती. तर त्या मॅचचा पहिल्या इनिंगमध्ये 3 विकेट देखील तिने घेतल्या होत्या.
आज वुमन्स क्रिकेट जी उंची गाठतंंय तेवढी दहा-वीस वर्षापुर्वी एवढ्या प्रमाणात या क्रिकेटची चर्चा होत नसत. ग्राऊंड्स/ किट्स योग्य स्टॅंडर्डनूसार उपलब्ध नसायचे. ना ब्रॉडकास्टर, ना स्पॉन्सर, आणि मिळालेच तरी प्रेक्षकांच्या सोईनुसार सामन्याचं (पुनः)प्रेक्षपण होत नसायचे. आता परिस्थिती बरीच बदलत आहे. भारतीय महिला क्रिकेटर्स देश विदेशातील लीग्समध्ये आपल्या परफॉर्मन्सने छाप पाडत आहेत.  या साऱ्या स्थित्यंतराची झुलन गोस्वामी साक्षीदार आहे. महिला क्रिकेटला (विशेषतः भारतीय महिला क्रिकेटला) जे अच्छे दिन आले आहेत त्यात झुलन गोस्वामी आणि तिची सहकारी व माजी भारतीय महिला टीमची कॅप्टन मिताली राजचा मोठा वाटा आहे.
झुलन हे महिला क्रिकेटचं पर्व नव्हे तर युग होतं. तेंडुलकर जसं त्याच्या करियरचा अंतिम टप्प्यात अनेक युवा खेळाडुंना मोलाचं मार्गदर्शन करायचा त्याचप्रमाणे झुलन देखील शिखा पांडे, मानसी जोशी, पूजा वस्त्रकार यासारख्या नव्या खेळाडूंची मार्गदर्शक झाली. तेंडुलकर प्रमाणेच फिटनेस वयाचा आड येणार नाही याकडे तिचं कायम लक्ष असायचं. सिनीयर खेळाडू असूनही तो एक प्रकारचा तोरा मिरवताना ती कधीही दिसली नाही. तिचा हाच सच्चेपणा तिला इतर वरिष्ठ खेळाडुंपेक्षा वेगळं करतो. तिच्या या साधेपणामुळेच, निगर्वी स्वभावामुळेच ती टीममधील सहकारी खेळाडुंची ‘झु दीदी’ झाली. 

आज भारतातील लहानग्या लेकींना जर फास्ट बॉलर बनावे वाटतं असेल तर त्याचं प्रेरणा स्त्रोत झूलन गोस्वामीच आहे. राहुल द्रविड, व्ही. व्ही. एस लक्ष्मण, झहीर खान, विरेंद्र सेहवाग, मिताली राज यांच्यासारखा भारतीय अनेक दिग्गज खेळाडूंना फेअरवेल मॅच मिळु शकली नाही. क्रिकेटच्या मैदानावर निवृत्त होण्याचं त्यांचं स्वप्न अधुरं राहिलं. झुलनला या हिशोबाने नशीबवानच म्हणलं पाहिजे. झुलनला फेअरवेल मिळणं हा तिचाच नव्हे तर संपूर्ण भारतीय महिला क्रिकेटचा गौरव आहे. भारत सरकारने देखील 2010 आणि 2012 मध्ये अर्जुन पुरस्कार आणि पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित केले आहे. ‘तु स्लो बॉलिंग करते, फक्त बॅटिंग कर” अशी टिप्पणी केलेल्या लोकांना, टीकाकारांना झुलनने आपल्या अपार कष्टाने, खेळाप्रती प्रेमाने आणि दैदिप्यमान कामगिरीने सणसणीत चपराक लगावली आहे.
– वरद सहस्रबुद्धे

१९८३ चा क्रिकेट विश्वचषक जिंकून कपिल देवच्या भारतीय संघाने भारतातील अनेक तरुणांना क्रिकेट खेळण्यासाठी प्रेरणा दिली. नव्वदीच्या दशकाअखेरीस भारतीय क्रिकेटला मॅच फिक्सिंग चे ग्रहण लागले होते. अनेक क्रिकेट चाहत्यांनी क्रिकेट कडे पाठ फिरवली होती. त्याच दरम्यान भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळाने कर्णधारपदाची भिस्त सौरव गांगुलीच्या खांद्यावर ठेवली.  नवीन संघबांधणीसोबतच , भारतीय क्रिकेट फॅन्सला परत क्रिकेट कडे खेचून आणायची मुख्य जबाबदारी दादाकडे होती.

दादाने त्याचे मॅच-विनर खेळाडू आधीच हेरून ठेवले होते ज्यामध्ये द्रविड, लक्ष्मण , सचिन , कुंबळे यांच्याबरोबर हरभजन ,युवराज,सेहवाग ,झहीर खान ,कैफ ,आशिष नेहरा अश्या नवख्या खेळाडूंचा समावेश होता. २००३ एकदिवसीय विश्वचषकात दादाच्या नेतृत्वाखाली भारताच्या संघाने चांगला खेळ केला पण अंतिम सामन्यात कांगरूनसमोर त्यांचा निभाव लागला नाही. २००७ मध्ये एकदिवस विश्वचषकात पुन्हा निराशाच भारताच्या पदरी पडली. भारत ग्रुप स्टेज मधूनच स्पर्धेच्या बाहेर गेला. त्याच वर्षी लगेचच सप्टेंबर महिन्यात पहिल्यावहिल्या टी-२० वर्ल्ड कप चे आयोजन साऊथ आफ्रिकेत करण्यात आले होते.

क्रिकेटचा नवीन आणि झटपट प्रकार असल्यामुळे सचिन,  गांगुली, द्रविड, लक्ष्मण या सिनिअर खेळाडूंनी टीम मध्ये भाग नाही घ्यायचा ठरवले आणि भारताचा नवखा संघ या विश्वचषकासाठी पाठवण्यात आला. कर्णधारपदाची जबाबदारी महेंद्रसिंह धोनीकडे देण्यात आली होती. एकदिवसीय विश्वचषकात आलेली निराशा झटकून पुन्हा नव्या जोमाने खेळायचे आव्हान भारतीय संघासमोर होते.

भारताने त्या वर्ल्डकप स्पर्धेआधी फक्त एकदा टी-२० चा सामना दक्षिण आफ्रकेविरुद्ध खेळला होता. क्रिकेटचा हा नवीन प्रकार काय रंग दाखवणार याची कुणालाही कल्पना नव्हती. मुळात टी-२० हा प्रकारच प्रेक्षकांचे मनोरंजन करण्यासाठी तयार करण्यात आला. एकदिवसीय आणि कसोटी क्रिकेट वेळ खाऊ असल्यामुळे, प्रेक्षकांच्या सोयीसाठी टी-२० चा उदय झाला.

भारताचा स्कॉटलंड विरुद्धचा पहिला सामना पावसामुळे अनिर्णित राहिला. दुसरा सामना पारंपरिक प्रतिस्पर्धी पाकिस्तानविरुद्ध असल्यामुळे सर्व क्रिकेटप्रेमींमध्ये उत्साहाचे वातावरण होते.   प्रथम फलंदाजी करताना रॉबिन उथप्पा ने केलेल्या एकमेव अर्धशतकी खेळीमुळे भारताने १४१ अशी सन्मानजनक धावसंख्या उभारली. मिसबाह ने पाकिस्तानकडून खेळताना शेवटपर्यंत एकहाती सुंझ लढवली. सामना शेवटच्या षटकात नाट्यमय वळणावर आला होता.

 शेवटच्या षटकात १२ धावांची आवश्यकता असताना मिसबाह ने श्रीसंत ला दुसऱ्या आणि चौथ्या बॉलवर चौकार मारून सामन्याचे पारडे पाकिस्तानच्या बाजूने झुकवले. २ बॉल मध्ये १ धाव गरजेची असताना श्रीसंत ने पुनरागमन करत तो चेंडू डॉट घालवला. शेवटच्या चेंडूत १ धाव गरजेची असताना मिसबाह ने कव्हर च्या दिशेने मारलेला चेंडू युवराजने अडवून त्याला रन- आऊट केले. सामना टाय झाला. पण सामन्याच्या विजेता ठरवण्यासाठी बोल- आऊट ठेवण्यात आले होते. भारताकडून सेहवाग, हरभजन, रॉबिन उथप्पा यांनी अचूक स्टम्पला हिट केल्यामुळे भारताने तो सामना जिंकला त्याउलट पाकिस्तानकडून एकही गोलंदाजाला स्टम्पला हिट करता आले नाही.

पुढच्या सामन्यात भारताला कीवी संघाकडून धोबीपछाड मिळाला. किवी संघाने दिलेले १९१ धावांचे आव्हान पार करण्यात भारतीय संघाला अपयश आले. इंग्लंडविरुद्धच्या सामना खऱ्या अर्थाने लक्षात राहिला तो फक्त युवराज साठी. अँड्र्यू फ्लिन्टॉफ ने युवराजला डिवचून त्याच्या आयुष्यातील सगळ्यात मोठी चूक केली.

नंतर युवराज आणि फ्लिन्टॉफ मध्ये बाचाबाची झाली आणि युवीने या सगळ्या गोष्टीचा राग नवख्या स्टुअर्ट ब्रॉड वर काढलं. ब्रॉड ला ६ बॉल मध्ये ६ षटकार ठोकून एक नवा विक्रम युवीने बनवला. तसेच, १२ बॉल मध्ये ५० धावा करून टी-२० मध्ये सगळ्यात वेगवान अर्धशतक करून क्रिकेट जगतात एकच हाहाकार माजवला. नंतरच्या सामन्यात दक्षिण आफ्रिकेला मात देत भारत उपांत्यपूर्व फेरीत पोहोचला.

कांगरून विरुद्धच्या उपांत्यपूर्व सामन्याचा हीरो पुन्हा एकदा युवराज सिंग ठरला. त्याने ३० बॉल्स मध्ये केलेल्या ७० धावांच्या खेळीमुळे आणि नंतर इरफान, हरभजन, श्रीसंत , जोगिंदर शर्मा यांनी टिच्चून केलेल्या गोलंदाजीच्या जोरावर भारतीय टीम ने दिमाखात फायनल ला प्रवेश केला. फायनल ला पुन्हा पारंपरिक प्रतिस्पर्धी आमनेसामने होते.

सेहवागला दुखापत झाल्यामुळे युसुफ पठाण च्या कारकिर्दीची सुरुवात या सामन्यातून झाली. प्रथम फलंदाजी करताना भारताकडून गौतम गभीरसोबत युसुफ सलामीला आला. गौतमने ५४ बॉल्स मध्ये अफलातून ७५ धावा करत भारतीय संघाला १५७ च्या धावफलक उभा करून दिला. फायनल सामन्यातील दबावाचा विचार करता ही धावसंख्या नक्कीच आव्हानात्मक होती. पुन्हा एकदा पाकिस्तान संघाची भिस्त मिसबाह च्या खांद्यावर होती. शेवटच्या षटकात ६ बॉल्स मध्ये १२ धावांची गरज असताना धोनीने चेंडू जोगिंदर शर्माच्या हाती सोपवला.

विशेष म्हणजे हरभजन सिंगची त्यावेळी एक ओव्हर शिल्लक होती त्यामुळे धोनीचा हा निर्णय सर्वांना आश्चर्य जनक वाटला. जोगिंदर शर्माच्या दुसऱ्याच चेंडूवर मिसबाहने षटकार खेचला आणि समीकरण ४ बॉल मध्ये ६ धावा असे केले. सामना भारताच्या हातातून गेला असे वाटत होते. पण, पुढचा चेंडू स्कूप करण्याच्या प्रयत्नात मिसबाहने मिस टाईम केलेला शॉट फाइन लेग ला उभ्या असलेल्या श्रीसंत ने पकडला आणि भारत पहिल्यांदा टी-२० विश्वचषक विजेता झाला.

धोनीच्या नेतृत्वाखाली भारतीय संघाचा सुवर्णकाळ चालू झाला आणि पुढे जाऊन भारताने २०११ चा एकदिवसीय विश्वचषक तसेच २०१३ चॅम्पियन्स ट्रॉफी वर आपले नाव कोरले.

युवराज सिंग. खरंच ,त्याच्या नावाप्रमाणेच होता तो. एकदिवसीय आणि टी ट्वेटी क्रिकेट चा निर्विवाद बादशाह. “तो आला, त्यानी  पाहिलं आणि त्यानं जिंकून घेतला सार… ” युवराजची इंटरनॅशनल क्रिकेट मधली एन्ट्री काहीशी अशीच होती. दुर्दैवाने युवराजला त्याच्या पहिल्या सामन्यात फलंदाजी करायची संधी नाही मिळाली. पण, त्याच्या कारकिर्दीतील दुसऱ्या सामन्यात तो कांगारूंविरुद्ध असा काही बरसला की पाहणारे थक्क झाले. भारतीय संघ ICC क्नॉक-आऊट ट्रॉफी खेळण्यासाठी नैरोबीला गेला होता. एकोणीस वर्षाचं कोवळा पोरगा तो. पण जेसन गिलेस्पी ,ग्लेन मॅकग्रा, ब्रेट ली ,शेन वॉर्न  अश्या दादा कांगारू गोलंदाजांना खेळायच शिवधनुष्य त्याने लीलया पेललं.

ऑस्ट्रेलियन  संघाने नाणेफेक जिंकून भारतीय टीम ला फलंदाजीसाठी बोलावले. सौरव गांगुली, राहुल द्रविड , सचिन , विनोद कांबळी असे एक से एक महारथी त्याकाळी भारताकडे होते. १३०-४ अशा स्थितीत भारतीय संघ चाचपडत असताना युवराज सिंग पाचव्या क्रमांकावर फलंदाजीसाठी मैदानात उतरला. युवराजने ८०  चेंडूंमध्ये ८४ रन्स ची खेळी करून भारताला २६५-९ अश्या सुस्थितीत पोचवले. युवराजने त्या सामन्यात कव्हरच्या दिशेने मारलेले फटके अक्षरशः डोळ्यांचे पारणे फेडणारे होते. ती त्याची खेळी बघून अनेक जणांना खात्री पटली होती कि हा पठ्या पुढे जाऊन नक्कीच भारतासाठी एक हुकमी एक्का बनणार.

नव्वदीच्या दशकच्या अखेरीस भारतीय  संघाला मॅच फ़िक्सिन्गचे ग्रहण लागले होते. त्यामुळे, बऱ्याच चाहत्यांनी क्रिकेटकडे पाठ फिरवली होती. भारतीय नियामक मंडळाने कर्णधारपदाची धुरा सौरव गांगुलीच्या खांद्यावर ठेवली होती. नवीन संघबांधणीसोबतच , भारतीय क्रिकेट फॅन्सला परत क्रिकेट कडे खेचून आणायची मुख्य जबाबदारी दादाकडे होती. दादाने त्याचे मॅच-विनर खेळाडू आधीच हेरून ठेवले होते ज्यामध्ये द्रविड, लक्ष्मण , सचिन , कुंबळे यांच्याबरोबर हरभजन ,युवराज,सेहवाग ,झहीर खान ,कैफ ,आशिष नेहरा अश्या नवख्या खेळाडूंचा समावेश होता.

सौरव गांगुलीच्या नेतृत्वाखाली युवराजची कारकीर्द खऱ्या अर्थाने बहरायला सुरवात झाली. नेटवेस्ट ट्रॉफीच्या अंतिम सामन्यात इंग्लंडच्या संघाने भारतीय टीम समोर ३२६ रन्सचे बलाढ्य लक्ष्य  ठेवले होते. त्याकाळात, एकदिवसीय क्रिकेटमध्ये ३०० च्या पुढच्या धावसंख्येचा पाठलाग करणे म्हणजे अश्यक्यप्राय गोष्ट मानली जायची. १४६ रन्सवर जेव्हा भारताचे पाचही फलन्दाज मगरी परतले तेव्हा सर्वानी विजयाच्या आश्या सोडून दिल्या होत्या. खेळपट्टीवर भारताचे दोन नवखे फलंदाज उभे होते – युवराज आणि मोहम्मद कैफ. दोघांनी मिळून इंग्लंड गोलंदाजीची लख्तर अक्षरशः वेशीवर टांगली. १०६ बॉल्स मध्ये १२० रन्सची भागीदारी करून भारताला  अविस्मरणीय असा विजय मिळवून दिला. दादाने शर्ट कडून केलेले सेलेब्रेशन आजही क्रिकेट रसिक विसरू शकलेले नाहीत.

युवराजकडे जन्मतःच टाईमिंगची दैवी देणगी होती. त्याच्या फटक्यांमधली सहजता आणि अचूक टाईमिंग क्रिकेट रसिकांचे मन मोहून टाकायची. २००४ सालच्या अखेरीस महेंद्रसिंग धोनी संघात आला. महेंद्रसिंग धोनी-युवराज सिंग या जोडगोळीने मधल्या फळीमध्ये फलंदाजी करताना भारताला काही अविस्मरणीय विजय मिळवून दिले. २००५-६ पासून हि जोडी बेस्ट फिनिशेर म्हणून संबोधली जाऊ लागली. २००५-६ मध्ये भारतीय संघाने पाकिस्तानात जाऊन त्यांना घरच्या मैदानावर लोळवण्याची कामगिरी केली ज्यात धोनी-युवराज या जोडीचा मोठा हातभार होता.

युवराजने कसोटी क्रिकेटमध्ये  त्याच्या गुणवत्तेला म्हणावा तेवढा न्याय दिला नाही. त्याचे एक कारण असेही असू शकेल कि त्या काळात भारताकडे कसोटी क्रिकेटमध्ये एक से एक दादा फलंदाज होते. सचिन, सेहवाग, गांगुली, द्रविड, लक्ष्मण हे भारताचे प्रमुख फलन्दाज असल्यामुळे कदाचित युवीला म्हणावी तेवढी संधी कसोटी क्रिकेट मध्ये मिळाली नाही. २००७ साली पहिलावहिला टी -ट्वेनटी विश्वचषक साऊथ आफ्रिकेत खेळला जाणार होता. क्रिकेटचा नवीन आणि झटपट प्रकार असल्यामुळे सचिन, सेहवाग, गांगुली, द्रविड, लक्ष्मण या सिनिअर खेळाडूंनी टीम मध्ये भाग नाही घ्यायचा ठरवले आणि भारताचा नवखा संघ या विश्वचषकासाठी पाठवण्यात आला.

महेंद्रसिंग धोनीच्या नेतृत्वाखाली भारताच्या नवख्या  संघाने या विश्वचषकात भन्नाट कामगिरी केली. अंतिम सामन्यात भारताने पाकिस्तानला हरवत पहिल्या  टी  -२० विश्वचषक आपले नाव कोरले. या कामगिरीमध्ये युवराजचा सिंहाचा वाट होता. युवराजने स्टुअर्ट ब्रॉड ६ बॉल्स मध्ये मारलेल्या ६ सिक्सर्स आणि कांगारूंविरुद्ध सेमीफायनल सामन्यात ३० बॉल्स मध्ये खेळली ७० धावांची पारी  आजही क्रिकेट फॅन्स च्या मनात घर करून आहेत.

२०११ चा विश्वचषक हा युवराजच्या कारकिर्दीमधील सर्वात महत्वाचा टप्पा होता. भारतीय संघ वव्यवस्थापन एका चांगल्या अष्टपैलू खेळाडूच्या शोधात होती. कर्णधार म्हणून महेंद्रसिंग धोनीने खूप आधीच हेरले होते कि युवराज भारतीय टीम साठी एक चांगला अष्टपैलू खेळाडू म्हणून या विश्वचषकात उपयोगी पडू शकतो. २०११ विश्वचषकाधी युवराज चांगल्या फॉर्म मधून जात नव्हता. पण स्पर्धा सुरु झाल्यावर युवराज हळूहळू त्याच्या मूळ रुपात येऊ लागला. युवराजने केलेल्या अष्टपैलू कामगिरीमुळे भारताने २८ वर्षांनंतर पुन्हा एकदा विश्वचषक जिंकायचे करोडो भारतीयांचे स्वप्न सत्यात उतरवले.

त्याच दरम्यान युवराजला कॅन्सर सारख्या दुर्धर आजाराने ग्रासले आणि त्याच्या कारकिर्दीला उतरती कळा लागली. त्यावरही त्याने जिद्दीने यशस्वीरीत्या मात करून परत भारतीय संघात स्थान मिळवले. २०११ ते २०१७ या काळात तो सतत संघाच्या आत बाहेर येत राहिला. अखेर, १० जून २०१९ रोजी या अवलियाने आपल्या क्रिकेट कारकिर्दीला  पूर्णविराम दिला. 

एखाद्या खेळाडुचे कठीण खेळपट्टीवर  शतक,गोलंदाजाचे पाच बळी किंवा फलंदाज, गोलंदाज यांनी केलेले विक्रम क्रिकेट इतिहासात नोंदवले जातात. तसेच काही खेळाडु असे असतात त्यांच नाव नजरेसमोर आले तरी त्यांनी खेळलेली छोटेखानी खेळी लगेच डोळ्यासमोर तरळते अन संघाला विजय मिळवून दिलेला तो अटीतटीचा रोमहर्षक सामना.

बांग्लादेश म्हणल कि overconfidence आठवतो. मग तो भारताविरूद्धचा विश्वचषकातला शेवटच्या तीन चेंडु मध्ये दोन धावा लागत असलेला सामना असूद्या नाही तर त्यांच्या नागीन डान्सने गाजलेली निदाहास ट्राॅफी.

श्रीलंकेला स्वातंत्र्य मिळवून सत्तर वर्ष झाली म्हणून निदाहास ट्राॅफीचे आयोजन करण्यात आले.श्रीलंका, भारत आणि बांग्लादेश यांच्यामध्ये ही तिरंगी मालिका होती.श्रीलंकेला हरवुन बांग्लादेश अंतिम सामन्यात भारताविरूद्ध भिडण्यासाठी आला.त्यात श्रीलंकेला हरवल्यावर बांग्लादेश संघाने केलेल्या नागीन डान्समुळे श्रीलंकेच्या पाठिराख्यांचा अंतिम सामन्यात भारताला सपोर्ट मिळण साहजिकच होतं.
रोहित शर्माने टाॅस जिंकुन प्रथम गोलंदाजीचा निर्णय घेतला.शब्बीर रहमानच्या 77 धावांच्या खेळीमुळे बांग्लादेशनी 166 धावा स्कोर बोर्डवर लावल्या…
167 धावांचे आव्हान मैदानात घेऊन उतरलेला आपला संघ कर्णधार रोहित शर्मा आणि मनिष पांडे जोपर्यंत खेळत होते तोपर्यंत सहज जिंकेल अस चित्र स्पष्ट होत. परंतु जसा रोहित शर्मा (56 धावा) 14 व्या षटकात बाद झाला तेव्हा अनुभवी कार्तिक ऐवजी नवख्या विजय शंकरला बढती मिळाली. विजय शंकर मैदानात उतरला तो दडपण घेऊनच.तो अडखळत खेळत होता. त्यात 13 चेंडुत 34 धावा लागत असताना वेल सेटेड मनिष पांडे बाद झाला.12 चेंडु 34 धावा असे समीकरण.पांडे परतल्याने दिनेश कार्तिक मैदानावर आला.एकोणिसावे षटक घेऊन होता रूबेल हुसेन.तीन षटकात त्याने फक्त बारा का तेराच धावा दिल्या होत्या.त्यामुळे त्याने त्याचे वैयक्तिक चौथे षटक आणि संघाचे एकोणिसावे षटक जर पहिल्या तीन षटकांसारखे टाकले तर भारताला शेवटच्या षटकात मजबुत धावा करायला लागल्या असत्या.
सामन्यात व्यवस्थित गोलंदाजी करणारा रूबेल हुसेन षटक टाकणार म्हणल्यावर बांग्लादेश संघ, पाठिराखे मैदानावर नागिन डान्स करण्याच्या तयारीलाही लागले असतील,पण दिनेश कार्तिक जणु वेगळ्याच जोशमध्ये मैदानावर उतरला होता.कार्तिकने रूबेलला पहिल्याच चेंडुवर षटकार मारून सांगितले थांबा पिक्चर अजुन बाकि आहे. तब्बल बावीस धावा त्या षटकात मारून रूबेल हुसेनचे गोलंदाजी पृथक्करण DK ने खराब करून टाकले.डोंबारी जसा त्याच्या तालावर माकडाला हवा तसा नाचवत असतो तसाच दिनेश कार्तिक मैदानावर चेंडुला हवा तसा भिरकवत होता अन त्याने शेवटच्या चेंडुवर मारलेला स्कुप त्याच्यातला जिगरा दाखवत होता. 
संघासाठी सहा चेंडुत 12 धावांच समीकरण त्याने मैदानात आनुन ठेवलं.सहा चेंडु बारा धावा.सोमया सरकार गोलंदाजीला. तीन चेंडु नऊ धावा समीकरण अन पाचव्या चेंडुवर बाद होण्याअगोदर अडखळत खेळणार्या विजय शंकरने जाता जाता चौथ्या चेंडुवर एक चौकार मारला होता. विजय शंकर झेलबाद झाल्यामुळे स्ट्राईक बदलली गेली आणि सहाव्या चेंडुसाठी स्ट्राईक DK कडे होती. एक चेंडु पाच धावा समीकरण..चौकार गेला तर सुपर ओव्हर आणि डाॅट किंवा एक दोन धावा गेल्या तर बांग्लादेश विजयी अशी परिस्थिती मैदानावर असताना आऊटसाईड ऑफला टाकलेला सोमया सरकारने चेंडु आणि दिनेश कार्तिकने आपल्या तालावर चेंडुला एक्स्ट्रा कव्हरला नाचवत मारलेला फ्लॅट षटकार सारकाही रोमहर्षक. .सगळ्यांच्या आनंदाला उधाण आल होत. 
भारतीय पाठिराख्यांचा जल्लोष खासकरून श्रीलंकन पाठिराखे यांनी केलेला बांग्लादेशला अन त्यांच्या पाठिराख्यांना उद्देशुन केलेला नागिन डान्स बघण्यासारखा होता .

धोनीचा 2011 च्या विश्वचषकातला कुलशेकराला मारलेला षटकार जसा यादगार आहे तसाच दिनेश कार्तिकने मारलेला षटकारही यादगार राहिल. 8 चेंडुत 29 धावा करत नागीन डान्सची तयारी केलेल्या बांग्लादेश संघाला DK ने गारूडी बनुन आपल्या पुंगीवर नाच नाच नाचवले..सामना झाल्यावर सगळ्या प्रेक्षकांचे अभिवादन स्विकारत असताना रोहित शर्माने भारताच्या झेंड्याबरोबर श्रीलंकेचाही झेंडा सोबत घेऊन श्रीलंकेच्या पाठिराख्यांनी आपल्या संघाला दिलेला सपोर्ट साठी धन्यवाद म्हणत अनेकांची ह्रदय जिंकुन घेतली होती…

एखाद्या राजाला स्वतःचा इतका अहंकार असतो, कि आपण कधीच पराभूत होउ शकत नाही,पण एखाद युद्धरूपी वावटळ येते अन त्याचा पराभव करून जाते.त्याचक्षणी क्षणार्धात त्याचा अहंकार, माज, गर्व सर्वकाही उतरलेलं असतं. तसाच काही प्रकार ऑस्ट्रेलिया विरुद्ध दक्षिण आफ्रिका सामन्यात झाला असे म्हणायला हरकत नाही.

2006 मध्ये ऑस्ट्रेलिया विरुद्ध दक्षिण आफ्रिका यांच्यामध्ये झालेल्या पाच सामन्याच्या मालिकेत दोन्ही संघ 2-2 असे बरोबरीत होते.पाचवा सामना जो जिंकेल तो मालिका विजयी होणार होता. ऑस्ट्रेलिया ने नाणेफेक जिंकून प्रथम फलंदाजी घेतली.त्यावेळी ऑस्ट्रेलियन संघाचा इतका दरारा होता कि त्यांच्या दरार्यासारखीच गिलख्रिस्ट आणि कॅटिच ने दमदार सुरवात केली… पाँटिगचे शतक आणि शेवटच्या षटकांमध्ये हसीच्या फटकेबाजीने त्या दमदार सुरवातीनंतर 434 धावांचे टोलेजंग आव्हान ऑस्ट्रेलियन संघाने दक्षिण आफ्रिकेसमोर उभे केले. 2000-2006 चा काळ म्हणजे 260-270 धावा झाल्या तरी ती आव्हानात्मक धावसंख्या वाटायची.त्या काळात 434 धावा म्हणजे विजयी कोण होणार हे सांगायची गरजच भासणार नव्हती. त्यातल्या त्यात आफ्रिकेवर चोकर्स चा टॅग आणि त्या टॅगसारखीच आफ्रिकेची सुरवात झाली.सलामीवीर डिप्पेनार दुसर्याच षटकात बाद झाला त्यामुळे आफ्रिका विजयी होईल हे कोणी म्हणुच शकले नसते.

मात्र वनडाऊन ला आलेला हर्षेल गिब्ज (111 चेंडु 175 धावा) आणि सलामवीर कर्णधार ग्रॅम स्मिथ (55 चेंडु 90 धावा) एक वेगळ्याच जोशात मैदानावर उतरल्यासारखे दिसत होते.435 धावांच्या आव्हानाचे दडपण त्यांच्या चेहर्‍यावर अजिबात दिसत नव्हते. हर्षेल गिब्जचा धडाका तर येवढा होता कि, एकदिवसीय सामन्यातला पहिला द्विशतकवीर होतो कि, काय याची उत्सुकता सगळ्यांमध्ये निर्माण झाली होती.कारण तो बाद झाला तेव्हा डावातले 32 वे षटक चालु होते. आफ्रिकन संघाच्या धावा झालत्या
299.अजुनही 135 धावा लागत होत्या आणि गिब्ज बाद झालता 175 धावेंवर.तो अजुन खेळतोय तर द्विशतक पक्केच होते.मात्र तो बाद झाल्यानंतर कॅलिस, डिव्हीलियर्स, जस्टिन कॅम्प ही मंडळीही जास्त वेळ मैदानावर तग धरू शकली नाही.

संघाचे सहा बाद झाले आफ्रिकेची एकमेव आशा होती आता बाऊचरवर आणि त्याप्रमाणे सगळी सुत्रे हातात घेऊन मार्क बाऊचरने त्याची खेळी चालुही केली. त्यातल्या त्यात बाऊचरला साथ द्यायला आलेल्या जाॅन व्हर डॅथ ने 18 चेंडुत 35 धावा करत सामना आफ्रिकेच्या बाजुला नेऊन ठेवला. इतका सहज सामना जिंकतील ती आफ्रिका कसली पण मार्क बाऊचर समंजस्य पणे एक बाजु लावुन खेळत होता हीच आफ्रिकेच्या दृष्टीने जमेची बाब होती. सामना जिंकायला 4 चेंडुमध्ये 2 धावांचे समीकरण असताना हाॅल बाद झाला.आफ्रिकेची अवस्था 9 बाद 433 धावा.जिंकण्यासाठी दोन धावा..अन शेवटची जोडी मैदानात.आफ्रिकेच्या दृष्टीने अजुनही जमेची बाब हि होती कि, बाऊचर मैदानावर होता.

3 चेंडु 2 धावा.मखाया एन्तिनी स्ट्राइक ला,ब्रेटली गोलंदाजी मार्कवर… एक धाव घेत सामना बरोबरीत.सामना बरोबरीत झाल्यावर 1999 च्या विश्वचषकातली पुनरावृत्ती पुन्हा पाहायला मिळतेय कि काय असे वाटत असताना मार्क बाऊचरने मारलेला फटका मिड ऑन च्या वरून जात चौकाराला जाऊन भिडला.त्या चौकाराबरोबरच न भुतो न भविष्यती अशा सामन्यात आफ्रिका संघ विजयी झाला.मखाया एन्तिनी ची ती एक धाव सुद्धा शतकापेक्षा कमी नव्हती. चार तासापुर्वी 400 धावा करत ऑस्ट्रेलियाने एक वर्ल्ड रेकाॅर्ड केला होता अन तेच आव्हान पार करत आफ्रिकेने एक अनोखा किर्तिमान रचला. नॅटवेस्ट चा भारत अन इंग्लंड सामन्यानंतर जर कोणता सामना बघायला आवडला असेल तर हाच …

आई वडिलांनंतर कोणाच्या पहिल्यांदा प्रेमात पडलो असेल तर क्रिकेटच्या..आताची पोर पोरींवरून मार खातील,छपरीगिरीवरून मार खातील पण आपण क्रिकेट वरून भरपुर मार खाल्लाय..पण तरीही परत क्रिकेट परत मार चालुच राहिला..पण क्रिकेट खेळायच काय कमी झाल नाही..अन क्रिकेटमध्ये बॅटिंग, बाॅलिंग पेक्षा फिल्डींग आपल्याला जास्त आवडायची..

अन त्यावेळेस भारतीय संघात युवी-कैफचा क्षेत्ररक्षणात मोकार बोलबाला..त्यामुळे माझ्या हे दोघ खास आवडीचे..अन आजच्याच दिवशी 13 जुलै 2002 ला लाॅड्स च्या मैदानावर या दोघांनी भारताला न भुतो न भविष्यती विजय मिळवून दिला.. इंग्लंड मध्ये भारत विजयी झालेल्या नॅटवेस्ट सिरीज अगोदर इंग्लंड संघ भारतामध्ये सहा एकदिवसीय सामन्यांची सिरीज खेळायला आला होता..एक सामना रद्द झाल्यामुळे भारत इंग्लंड दोन दोन विजयांनी बरोबरीत होते.सहावा सामना सिरीजचा विजेता ठरवला जाणारा होता..वानखडे स्टेडियम मध्ये झालेल्या सामन्यात भारताला 255 धावांच लक्ष्य इंग्लंड ने दिले होते..शेवटच्या षटकात भारताला सहा धावा लागत होत्या तर दोन गडी शिल्लक होते..फ्लिन्टॉफ ने टाकलेल्या षटकात दोन्ही गडी बाद करत इंग्लंड चा विजय साकार केला..आणि मैदानावर जल्लोष करत असताना टिशर्ट काढून राडा घातला..त्या पराभवापेक्षा ही सल भारतीयांच्या मनात जास्त कोरली गेली..तिचा वचपा काढण्याची संधी भारताला लवकरच मिळाली..

अजुनही तो सामना भारतीय पाठिराखे विसरले नसतील..मला आठवतय आमच्याकडे tv नव्हता..शेजारी मॅच पाहायला जायचो..अन त्यात वनडे म्हणल्यावर संपुर्ण दिवस दुसर्‍याच्या घरी सामना बघणे म्हणजे विषय अवघडच..मग एक कोणत्या तरी संघाचा डाव बघायचा..

त्या अंतिम सामन्यात ट्रेस्कोथिक आणि नासिर हुसेन च्या शतकाच्या जोरावर इंग्लंड ने 325 धावांचा डोंगर भारतापुढे उभा केला..त्यावेळेस 260-270 धावांच लक्ष्य सुद्धा अवघड वाटायच..अन इथ तर 300 धावा पार करून 325 धावा इंग्लंड च्या झाल्या होत्या.. 326 धावांच लक्ष्य घेऊन सेहवाग आणि गांगुली मैदानावर उतरले..आणि या दोघांच्या मनात या लक्ष्याचा किंचितसाही दबाव नव्हता या अविर्भावात दोघं खेळु लागले..इंग्लंड गोलंदाजांची यथेच्छ धुलाई करत होते.गांगुली बाद झाला तेव्हा संघाच्या पंधराव्या षटकात 105 धावा होत्या..सलामवीरांनी त्यांच काम केल होत.आता मधल्या फळीने ती जबाबदारी उचलायची होती..पण गांगुली अन सेहवाग लागोपाठच्या षटकात बाद झाले आणि भारताचा डाव अक्षरश गडबडला..बिनबाद 100 वरून 5 गडींच्या मोबदल्यात 146 धावा स्कोअर बोर्डवर लागल्या..गांगुली,सेहवाग, द्रविड, सचिन हे भारताचे हुकमी फलंदाज पॅव्हेलियन मध्ये परतले होते..अन मैदानावर होती आपल्या आवडीची जोडी कैफ आणि युवराज..दोघांच्या मनात भारताला विजयी करून नावाजलेल्या फलंदाजांमध्ये आपल्याही नावाचा डंका वाजवायची इच्छाशक्ती होती तर ज्यांच्या घरी सामना बघायला गेलो होतो त्यांची भारत हरणार म्हणून चॅनल बदलायची लगबग होती. त्यांना म्हणल फक्त पाच सहा ओव्हर बघु ,एखादा झटका भारताला लागला तर बदला चॅनेल..मीही माझ्या घरी जाईल.. पण इकड सामन्यात दोघांच्या मनात एक वेगळाच मनसुबा मनी होता…पाच बाद 146 वरून दोघांनी भारताचा डाव सावरलाच वर 121 धावांची भागिदारी करत विजयाची अपेक्षाही निर्माण केली..युवराज सिंग (69 धावा) बाद झाला तेव्हा भारताने फलकावर 267 धावा लावल्या होत्या..युवराज बाद झाल्यावर कैफने हरभजनसिंग ला सोबत घेत भारताची धावसंख्या 300 पार नेली..314 धावसंख्या फलकावर असताना 48 व्या षटकात भज्जी बाद झाला.अन लगेच कुंबुळेही पॅव्हेलियन मध्ये परतला .. बारा चेंडूत अकरा धावा लागत असताना कैफ च्या जोडीला जहीर खान मैदानावर होता..तर इंग्लंड ला विजयासाठी दोन विकेट्सची गरज होती..

एकोणपन्नासावे षटक इंग्लंड चा अनुभवी गोलंदाज डॅरेन गाॅफ घेऊन आला होता तर समोर जहिर खान स्ट्राईक ला होता.पहिल्याच चेंडूवर एक धाव घेऊन कैफ स्ट्राईक वर आला..अन नंतरच्या पाच चेंडूवर आठ धावा घेत दोघांनी त्या षटकात नऊ धावा वसूल करत शेवटच्या षटकात विजयासाठी दोनच धावा शिल्लक ठेवल्या..

शेवटच षटक घेऊन होता..फ्लिन्टॉफ..तोच फ्लिन्टॉफ ज्याने तीन चार महिन्यांपूर्वी वानखेडे मैदानावर झालेल्या सामन्यात शेवटच्या षटकात सहा धावा लागत असताना भारताचे शेवटचे दोन्ही फलंदाज बाद करून पुर्ण मैदानावर शर्ट काढुन राडा घातला होता.. सहा चेंडूत भारताला विजयासाठी दोन धावा..स्ट्राईक ला जहीर खान ..पहिले दोन्ही चेंडू फ्लिन्टॉफ ने डाॅट टाकले होते..तिसरा चेंडू जहीरच्या बॅट ला लागला अन कैफ अन जहीर दोघेही धावेसाठी पळाले ..धावचीत करण्याच्या नादात इंग्लंडच्या क्षेत्ररक्षकाकडुन ओव्हर थ्रो झाला..अन दोघांनीही दोन धावा पुर्ण करत भारताला अविश्वसनीय विजय साकार करून दिला होता..या विजयात कैफच्या नाबाद 87 धावा महत्त्वपूर्ण होत्या..

शेवटच्या दोन धावा पुर्ण झाल्यावर भारतीय संघ, पाठिराखे खुशीत होते..पण लाॅड्स च्या गॅलरीत दादा वेगळ्याच मुडमध्ये होता..वानखडेची सल दादाच्या मनावर कोरली गेली होती..आणि दादाने त्याचा वचपा लाॅड्स च्या गॅलरीत अखेर काढलाच..शर्ट काढुन फ्लिन्टॉफ ला त्याच्याच भाषेत उत्तर दिलं होते.. आणि आजही एकोणीस वर्ष झाल तरी लाॅड्स वरचा भारताचा हा विजय आणि दादाने लाॅड्स च्या गॅलरीत घातलेला राडा भारतीय चाहत्यांच्या काळजात यादगार क्षण म्हणून कैद झालाय…